الگوسازی و سنجش مولفه مسکن ایرانی‌-‌اسلامی در کلانشهر مشهد مقاله

در این پژوهش تلاش شده است با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و استفاده از داده های اسنادی و پیمایشی ابعاد مختلف مسکن ایرانی‌ـ اسلامی بررسی و اصول ومعیارهای مطلوب بیان گردد. برای تعمیم و گسترش الگوی مسکن ایرانی- اسلامی نیاز به معرفی یک شهر یا منطقه شهری به عنوان الگو می باشد تا سایر مناطق به الگو برداری از آن منطقه ترغیب شوند. در این تحقیق برای تعمیم الگوی مطلوب، یک منطقه از مناطق 13 گانه شهر مشهد که بیشترین نزدیکی به مولفه های تعیین شده دارد به عنوان منطقه الگو تعیین و سایر مناطق را با الگوی تعیین شده تطبیق داده شده است. با استخراج مولفه‌های مسکن ایرانی- اسلامی 11 شاخص‌هویت،اعتدال،دوری-ازبیهودگی،دوری‌‌‌‌ازکبر،رعایت‌سلسله‌مراتب،حیاط‌مرکزی داشتن،درونگرایی،امنیت،حیا،تراکم و مساحت تعیین و از طیف لیکرت استفاده وبا کمک نرم افزار Expert choice وزن دهی و ارزشگذاری انجام شد.بعد لایه هابصورت رقومی وارد سیستم اطلاعات جغرافیایی شده و تحلیل ها ارایه شده است. نتایج نشان می‌دهد مولفه های مسکن ایرانی- اسلامی در مناطق مختلف شهر مشهد که از آن به عنوان پایتخت معنوی ایران یاد می‌شود، رعایت نشده‌ و از مشخصه های مسکن ایرانی-اسلامی فاصله دارد.بطوریکه معیار تراکم با وزن158سازگارترین معیار و مساحت با وزن 49/.دورترین فاصله را با معیار مطلوب در مسکن ایرانی – اسلامی تعلق گرفته است.دیگر یافته ها بیانگر این است که تنها منطقه 8 شهرداری مشهد با داشتن نیمی از شاخصهای مورد تحقیق بیشترین مطابقت را دارد و با داشتن بالاترین ارزش به مقدار44/ 2دربین سایر مناطق از نظر مشخصه مسکن ایرانی – اسلامی قابل قبول بوده است.

The identity of life in cities and its physical elements such as housing are of paramount importance. Housing is the smallest form of physical embodiment of human-environment interactions and spatial crystallization is a vital function of human habitation. Housing is considered to be a physical place and a primary shelter for family members.This shelter fulfills some of the basic needs of individuals or the household, such as sleeping, resting, protection from inclement weather, etc. . . . A proper housing or shelter is not limited to the physical structure of a house. Developing and proliferating Iranian-Islamic housing demand choosing a city or an urban district as a model, so that other districts be persuaded to follow. In this research, a district was chosen as a model from thirteen districts of Mashhad City. This was done based on the closeness of the elements of the district to the specified elements. Other districts, then, were compared with the model. Eliciting Iranian-Islamic housing elements, eleven indices were determined: identity, modulation, purposefulness, avoidance of arrogance, maintenance of hierarchy, having a central courtyard, introversion, security, modesty, density, and area. Using a Likert scale and Expert Choice software, weighting and evaluating were done. Afterwards, the numerical data were entered into GIS and analyzed. The results showed that various districts of Mashhad City, which is known as the spiritual capital of Iran, have not been formed in accordance with the Iranian-Islamic housing elements. The results also indicated that only municipality district number 8 has half of the research elements and the highest degree of conformity with the research indices. Having the highest value of 2.44 among all districts, this district was acceptable in terms of having Iranian-Islamic housing elements.

با استخراج مولفه های مسکن ایرانی- اسلامی ١١ شاخص هویت ، اعتدال ، دوری از بیهودگی، دوری از کبر، رعایت سلسله مراتب ، حیاط مرکزی داشتن ، درونگرایی، امنیت ، حیا، تراکم و مساحت تعیین و از طیف لیکرت استفاده و با کمک نرم افزار Expert choice وزن دهی و ارزشگذاری انجام شد. مشروط بر این که مساکن مبتنی بر فرهنگ اسلامی همچون توجه به اشرافیت ، محرمیت ، خلوت و فضاهای خصوصی برای تفکر و عبادت ، رعایت اصولی همچون اعتدال و میانه روی و پرهیز از هرگونه خودنمایی و تفاخر طراحی وساخته شوند (نقره کار٤، ١٣٩٤)دین اسلام از طریق ارزشها و اصول فرهنگی به کمک ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شیوه زندگی اسلامی رابازآفرینی میکند که در سازمان فضایی شهر و سکونتگاههای آن تبلور مییابد(خالدیان ٥ وهمکاران ، ١٣٩٣) بنابراین رعایت ارزش ها، اصول و اعتقادات جامعه ایران در ساخت و معماری مسکن از مهمترین عوامل هویتی شهرها ومسکن ایرانی ± اسلامی بشمار میرود(نصر٦، ١٣٩٤). با استخراج مولفه های مسکن ایرانی- اسلامی ١١ شاخص هویت ، اعتدال ، دوری از بیهودگی، دوری از کبر، رعایت سلسله مراتب ، حیاط مرکزی داشتن ، درونگرایی، امنیت ، حیا، تراکم و مساحت تعیین وبه شرح ذیل تبیین شده و از طیف لیکرت استفاده وبا کمک نرم افزار Expert choice وزن دهی و ارزشگذاری انجام شد. Redesigning Contemporary Iranian-Islamic Designed Housing Design Patterns, Qualitative Evaluation of Traditional Houses, Journal of Islamic Architectural Research, 11 (4), 56-73,(in Farsi). Traditional Principles of Construction in Islam, Translated by Abolfazl Meshkini and Kiomars Habibi, Publishing Center for Urban Studies and Architecture, First Edition, Tehran.