چکیده:
در پنجاه سال اخیر سخن از رهیافت تمدنی به قرآن، افق جدیدی پیش روی قرآن و تمدن پژوهان گشوده است. پژوهش حاضر درصدد است به نحو تحلیلی اصطلاح «شرح صدر» را با توجه به مناسبات سیاسی و تمدنی موجود میان آیات آغاز و انجام سوره انشراح، بررسی کند. در این رهیافت، دارایی شرح صدر که به طور عام، ویژگی اصلی رهبری جامعه است و از طیفی از معانی برخوردار است در معنای گسترش وجودی به کمال می رسد و معطوف به سوره انشراح در مناسبات رسالت و ولایت مصداق می یابد. چراکه خدای متعال به وسیله ولایت علی علیه السّلام و وزیر قراردادن آن حضرت، سنگینی امر رسالت را سبک کرد. ازاین رو سختی های دوره آغازین رسالت را به آسانی های دوره های پایانی و این هر دو را با فداکاری های علی بن ابی طالب علیه السّلام در حمایت از اسلام، یادآور و سپس به پیامبر دستور می دهد، بعد از فراغت از آخرین حج، بر پایه دستوری که در آیه مباهله یافته است، نفس خود علی بن ابی طالب علیه السّلام را به زحمت انداخته و او را به امامت و خلافت منصوب کند.
In the last fifty years, the talk of a civilized approach to the Qurchr ('39') an has prepared a new horizon for advancements in the field Qurchr ('39') an and civilization. The present study intends to study the term " expansion of bosom" analytically with regard to the existing political and civilizational relations between the verses of the beginning and the end of Surah inshirāh. In this approach, the property of expansion of bosom, which is generally the main feature of the leadership of society and has a range of meanings, is perfected in the sense of existential expansion and is applied to Surah inshirāh in the relationship between vilāyat, guardianship, and risālat, mission. Because the Almighty God, through the guardianship of Ali (a) and the appointment of him as minister, lightened the burden of the mission. Hence, he recalls the difficulties of the initial period of the Prophet with the ease of the final periods, and both of them with the sacrifices of Ali ibn Abi Tālib (a) in support of Islam, and then instructs the Prophet, after completion of the last Hajj, based on the order found in the verse of Mubāhila, troubled the soul of Ali ibn Abi Talib (a) and appointed him as the Imamate and Caliphate.
خلاصه ماشینی:
در باب شرح صدر رسول خدا به طور خاص و معطوف به سوره انشراح نيز بايد گفت: خداوند بهوسيلة ولايت حضرت علي علیهالسلام و وزير قراردادن آن حضرت، سنگيني امر رسالت را سبك كرده و نام پيامبر صلی الله علیهوآله را بهوسيله علي علیهالسلام عالي، بلند و مرتفع نموده است و به پيامبر دستور ميدهد، بعد از فراغت از آخرين حج، بر اساس دستوري كه در آيه مباهله براي دعوت از ابنا، انفس و نساء يافته است، «نفس خود» علي بن ابيطالب علیهالسلام را بهزحمت انداخته و او را به خلافت منصوب كند «فاذا فارغت فانصب».
حقيقتي كه به شهادت سياق آيات سوره انشراح و تأييد صريح و ضمني شماري مفسران شيعه و سني بر تناسب بيشتر آيه در قرائت مشهورش با معناي امر به نصب تأكيد داشت، گرچه چنانكه گذشت اين معنا با مفهوم خسته شدن در تفسير مشهور نيز هماهنگ بود و منزلت هاروني امام علي علیهالسلام در نظر رسول خاتم صلی الله علیهوآله ، از يك سو و تشبيه ولي خاتم حضرت مهدي# به حضرت موسي علیهالسلام به لحاظ نجات دادن مظلومان و مستضعفان از سوي ديگر، نمايانگر بعد ديگري از حقيقت شرح صدر خاص رسول خاتم صلی الله علیهوآله و پيامد مدني و تمدني آن بهوسيله موعود اديان و بقيةاللهالاعظم كه با گشايش و نظر لطف و مهر، جهان را پر از عدل و داد كرده و به قرب خداوند ميرساند.