چکیده:
یکی از هنرمندان ناشناختۀ کاشان در عصر صفوی، محمد طاهر نقاش کاشانی است که آثار چندی از خود به یادگار گذاشته است. تذکره‌نویسان او را شاعری خوانده‌اند که پیشۀ اصلی‌اش نقشبندی منسوجات بوده است. اگرچه پاره‌ای از اشعار او در برخی منابع ذکر شده و برخی دیگر در جُنگ‌ها یافت می‌شوند، تاکنون گردآوری و تصحیح نشده‌اند. در متون تاریخی و پژوهش‌های امروزی، پنج تخلص برای او ذکر شده که در این مقاله فقط صحت یکی از آن‌ها تأیید میشود. از آنجا که او نقاش بوده، برخی محققان نقاشی‌هایی را به او منسوب کرده‌اند که در صحت ادعاهایشان جای تردید است. علاوه بر این، کتیبه‌ای که به خط ثلث بر روی کاشی با امضای او به جا مانده، نشان می‌دهد که او در خوش‌نویسی نیز دستی داشته است. از آنجا که تاکنون هیچ تحقیقی در مورد این هنرمند انجام نشده است، در متون مختلف از او به‌عنوان شاعر، نقشبند دیبا و زربفت، کاشیساز، خوش‌نویس، مذهّب، مخترع کاغذ ابری و نقاش سیاه‌قلم یاد کرده‌اند. این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد که او فقط برخی از این مهارت‌ها را داشته است. بنابراین مهم‌ترین سؤال مطرح در این مقاله،شناسایی آثار محمد طاهر نقاش بر اساس کارهای رقم‌دار او و نیز بررسی و تحلیل ویژگیهای آن‌هاست. در این مقاله که بر اساس روشی تفسیری تاریخی انجام شده،پنج غزل کتابت‌شده توسط خود هنرمند، فهرستی از غزلیات و دوبیتیهای او، و نیز چند طراحی سیاه‌قلم از او برای اولین بار منتشر میشود. یافته‌ها نشان می‌دهد که او یک نقشبند پارچه بوده که ذوق سرشار او در شعر سبب شد تا دکانش محل تجمع شعرای معروف آن زمان باشد. از آثار و مهارت‌هایی که دیگران به او نسبت داده‌اند، باید گفت که او نه کاشیساز بوده و نه مذهّب و کاغذساز؛ و نیز هیچ ردپایی از او در نقاشی‌های دیواری بقعۀ سلطان عطابخش یافت نشد.
One of the unknown artists of Kashan during the Safavid era was Mohammad Tahir Naqqash Kashani. Historical sources have called him a poet who trained some students, and his main profession has been naqshbandi (i.e. painter of textile motifs). Although some of his verses have been narrated in several texts, they have not been collected and edited. In primary sources and modern studies, five takhallus (i.e. pen name) have been mentioned for him, but in the present paper the authenticity of one of them is only confirmed. Since he was a painter, some scholars have attributed to him some mural paintings, but the accuracy of this claim has not been confirmed. Moreover, an inscription in thulth script on cuerda secatiles with his signature shows that he has also been involved in calligraphy. Since no research has been done on this artist so far, various texts have attributed different professions to him: poet, nagshband, calligrapher, painter, potter, illuminator, and paper maker. However, some evidence shows that he has only had the first four professions. Therefore, the most important question in this article is to identify Tahir’s works based on his signed works and, also, to study and analyze their characteristics. In this article, five ghazals written by the artist himself, a list of his poems as well as some of his art works are published for the first time.
خلاصه ماشینی:
com کاشانی: شاعر ذوفنون تاریخ دریافت : ٩٩/٧/٦ تاریخ پذیرش : ٩٩/١١/١٥ دورٔە صفوی 3 در این مقاله که بر اساس روشی تفسیری تاریخی انجام شده ، پنج غزل کتابت شده توسط خود هنرمند، فهرسـتی از غزلیات و دوبیتیهای او، و نیز چند طراحی سیاه قلم از او برای اولین بار منتشر میشود.
٣ در حقیقت ، تاکنون مستندات کافی برای شناخت این هنرمند دورٔە صفوی ارائه نشده اسـت و هریک از کسانی که به اختصار به نام طاهر اشاره کرده اند، برای او حرفه و هنـری از قبیـل شـاعر، نقشبند دیبا و زربفت ، کاشیساز، خوش نویس ، مذهب ، مخترع کاغذ ابـری و نقـاش سـیاه قلـم در شیؤە عباسی برشمرده اند.
اما نکتۀ بسیار جالـب توجـه ، کاشان شناسی وجود سه شعر حاوی ماده تاریخ بر روی یک سنگ مزار است که همۀ آن ها یک بار نیز به صـورت شمارٔە ٢ (پیاپی ٢٥) پاییز و زمستان ١٣٩٩ عددی (١٠٩١) نوشته شده اند.
روی آن یـک لـوح محرابی زرین فام کار علی بن محمد بـن ابـیطـاهر بـه تـواریخ ٦٦٧ق / ١٢٦٨م و ٦٧٠ق / ١٢٧١م محمد طاهر نقاش وجود داشته که در دورٔە پهلوی اول به موزٔە ایران باستان در تهران منتقل شده (نراقـی: ١٣٤٣: ١٦؛ کاشانی: شاعر ذوفنون دورٔە صفوی 11 ١٣٨-١٣٦ :١٩٨٥ ,Watson) و اکنون جای آن با کاشیهای هفت رنگ دورٔە صفوی پر شده اسـت .
(
, 
, 
)
