نامه ها - مجله کیهان فرهنگی متفرقه

"حال با توجه به این مطلب آیا باز هم صحیح است که برای گریز از اندیشه جبرگرا و «وجود نیروی تاریخی هگلی»به راه از یاد بردن هرگونه نیروی الهی در تاریخ بیافتیم؟از سویی مگر عوامل متعددی چون جغرافیا و منابع طبیعی و حتی نهادهای جمعی و ملی و بسیاری از عوامل دیگر در جلوه نمایی پدیده تاریخی کاملا بی‌اثر و قابل اغماض‌اند؟در ضمن مگر تمامی اینها موجوداتی مستقل و جدای از هویت کلی انسان نیستند که بر روند تاریخ زندگی او تأثیر می‌گذارند؟ اگر هستند چگونه می‌توانیم حوادث تاریخی را چهره عریان هویت انسانی بدانیم و یکسره این حکم را صادر کنیم که مهمترین خاصیت تاریخ شناخت هویت انسان و عبرت‌گیری از آن است. 1-ایشان ابتدا نوشته‌اند که با معرفت، شناخت، دانایی، فرزانگی، خردپژوهی، تهذیب و خلاصه با حکمت مخالف نیستند ولی بعدا با حملاتی دور از انصاف، به علمای متفکر و فیلسوف تاخته‌اند و حتی آنها را عامل عقب‌ماندگی‌های مسلمین دانسته‌اند!!؟ بر کسی پوشیده نیست که شیخ الرئیس ابو علی سینا، مؤلف کتاب تجربی قانون-که ماکس میرهوف آن را از شاهکارهای پزشکی در عالم اسلام به شمار آورده و طبق نوشته کتب تاریخ تمدن این کتاب قرنها اصل و مبنای طب و در نوع خود بی‌نظیر بوده است-، از فلاسفه بزرگ جهان و بلکه از شیوخ فلاسفه بوده است که کتب شفا و اشارات نیز از اوست."