چکیده:
هدف از این نوشتار، بررسی و تحلیل تحولات و زمینه های شکل گیری نظام آموزشی و مدارس نوین در دوره قاجاریه است. پژوهش حاضر با برگزیدن دوره تاریخی «قاجاریه» به عنوان منشاء و سرآغاز تحولات نظام آموزشی نوین در یزد، با رویکرد توصیفی و تحلیلی سعی داشته تا «بسترهای شکل گیری، محتوا و روند تحولات آموزش در یزد» را مورد تحلیل و تبیین قرار دهد. بر اساس بررسی های به عمل آمده، آموزش به سبک جدید از اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار با پیشگامی میسیونرهای مذهبی در یزد آغاز گردید به دنبال آن، اقلیت های مذهبی مانند زردتشتیان و یهودیان و تجار و سرشناسان شهر، مدارسی به سبک نوین تاسیس نموده و رشد و پویایی نظام آموزشی را در این شهر پایه ریزی نمودند اما این روند با ممانعت ها و مانع تراشیهای بسیاری روبه رو شد .هر چند شیوه های سنتی آموزش یعنی مدارس علوم دینی و مکتب خانه ها در یزد تا دهه ها بعد از مشروطیت تداوم داشت. در روند تحولات نظام آموزشی و شکل گیری آموزش نوین در شهر یزد، عواملی همچون تحولات جهانی و تحولات داخلی در کشور، ویژگی جامعه چند فرهنگی یزد ناشی از وجود اقلیت های مذهبی، گرایش قاجاریه به سمت آموزش و سبک های نوین آموزشی (از اواسط قاجار)، تاسیس مدارس جدید همچون دارالفنون و...، روزنامه های محلی، بازرگانان زرتشتی، انقلاب مشروطه و تاسیس مدارس توسط اقلیت ها و میسیونرهای مذهبی و... تاثیرگذار بوده است.
The purpose of this article is to study and analyze the developments and backgrounds of the formation of the new educational system and schools in the Qajar period. By choosing the historical period of "Qajar" as the source and beginning of the changes in the new educational system in Yazd, the present study has tried to analyze and explain the "contexts, content and process of educational developments in Yazd" with a descriptive and analytical approach. According to studies, teaching in a new style began in the middle of the reign of Nasser al-Din Shah Qajar with the initiative of religious missionaries in Yazd. Subsequently, religious minorities such as Zoroastrians, Jews, merchants, and dignitaries established new-style schools and established the growth and dynamism of the city's education system. However, this process faced many obstacles and obstacles. However, the traditional methods of education, namely schools of religious sciences and schools in Yazd, continued for decades after the constitution. In the process of changes in the educational system and the formation of new education in Yazd, factors such as global developments and domestic developments in the country, the characteristics of Yazd multicultural society due to religious minorities, Qajar tendency towards education and new educational styles (from the middle of Qajar), The establishment of new schools such as Dar al-Fonun, etc., local newspapers, Zoroastrian merchants, the Constitutional Revolution and the establishment of schools by minorities and religious missionaries, etc. have been effective.
خلاصه ماشینی:
مثل در مورد سن ورود به مکتب خانه و اختلط دختران و پسران يا شرايط جغرافيايي و اقليمي يزد تفاوتهايي داشته است )دانش،١٣٩٠:ص ١٥٦) آوردن معلم سرخانه در يزد نوعي از آموزش مقدماتي براي ورود فرزندان اعيان و اشراف به مراکز آموزش عمومي بوده که به جاي رفتن به مکتب خانه معلم خصوصي به آنها آموزش مي داده است )گفتگو با عليرضا آيت اللهي ،اسفند ١٣٩٦) اقليت زرتشتي آموزش سنتي معارف ديني خود رو به شکل محدودتر آن هم در خانواده هاي دساتير و موبدان پيگيري مي کردند هر چند بعد ها اين اقليت زمينه ساز رشد نظام آموزش نوين و همچنين روند ساخت بنگاه هاي آموزشي در يزد شدند.
در متون تاريخي نامي از مدارس قبل از حاکميت آل بويه ديده نمي شود، و بايد گفت که اولين مدارس سنتي در يزد در دوره آل بويه (کاکويان) تأسيس شده است(نصر،١٣٥٩:ص ٢٦)بعد از ورود اسلم به ايران تحول بزرگي در جامعه ايجاد شد، نظام طبقاتي برچيده شد و با توجه به توصيه هاي مکرر قرآن کريم و احاديث و روايات ، کسب علم و دانش در جامعه ضروري گرديد و همگاني شد بنابراين با توجه به اکثريت جامعه مسلمان يزد آموزش معارف و احکام و قرآن کريم در مساجد آغاز گرديد به مرور زمان ساختمانهايي در کنار مساجد مثل مسجد مل اسماعيل براي امر آموزش ساخته شد.
(
, 
, 
)
