چکیده:
از دیر بازدر برخی نواحی کشوررسوم مختلفی برای حل و فصل دعاوی استفاده نموده اند، طرقی نظیر آیین خون بس، فصل، پتر، میانجیگری و پرداخت خون بها از شیوه های مرسوم در رفع اختلافات بوده اند. امروزه نیز، شاهد هستیم که در حوزه پاسخ به جرم، و به طور خاص در زمینه بزهکاری زنان، و تلاش جهت استخدام ساز و کارهای فایده منددر مواجهه با این مقوله، به علت حساسیت ها، در کنار فرآیند دادرسی کیفری و تعیین مجازات متناسب، حکمیت، مجال ظهور پیدا می کند.لذا«میانجیگری» به عنوان یکی ازطرق جایگزین کیفردر متون قانونی انعکاس یافته است. این مکانیسم در صدد است تا با تضمین رودررویی از آثار مخرب «کیفرمحض» که میتواند منجر به آسیبهای جبران ناپذی بر بنیان خانواده گرددجلوگیری کند.لذا این پرسش قابل طرحست که در کدام جرم با توجه به اقتضائات بزهکاری زنان قضایای کیفری را مشمول عدالت ترمیمی قرار دهد.در پژوهش حاضر، ضرورت و چالشهای مختلف تقنینی،در این خصوص مورد مطالعه قرار گرفته است. نتیجتا به نظر می رسد نظر به بسترهای موجود و گرایش های سنتی اقوام، می توان با راهکارهایی چون بسط قانون، آموزش مستمر و نظارت بر کنشگران عدالت ترمیمی، خواه داوران یامیانجی گران مدلی برای توسل به میانجیگری در بزهکاری زنان یافت.
Since approving the Criminal Procedure Act in 1392 (2013) , it was possible to
consider mediating as a private and informal approach for resolving criminal
conflicts. However, there are several unanswered questions here such as: ”What is
the impact of mediation on victims and restorative justice?” or “what are the main
differences between modern mediation approaches and traditional ones according to
restorative justice?” on which this survey focused. This survey is an effort to
investigate and analyze the current regulations and procedures by descriptive
analyzes and find persuasive answers for these questions.
Conflict resolving procedures include those procedures by which the criminal
conflicts can be settled out of court and without formal interference. Studies show
that even before approving the Criminal Procedure Act in 1392 there were some
traditional and non-formal procedures to settle conflicts which mostly accepted by
Iranian society and Islamic jurisprudence. In the past, some procedures such as
Khoon Bas, Fasl and Petr have been used to settle the criminal conflicts informally
in Iran.
Additionally, arbitration has been one Islamic to settle the conflicts privately and
informally. It is a fact that Iranian legislators consider mediation and arbitration as
complementary procedures beside formal approaches to settle the criminal conflicts.
This survey suggest that there is low harmony between traditional and non-formal
procedures to settle conflicts with some fundamental principles of criminal law such
as personalization of criminal liability and punishment and therefore cannot fulfil
some measures mentioned in restorative justice and it is a big challenge for these
informal procedures. However, the legislator can use these traditional and informal
procedures to settle criminal conflicts beside other formal and regulated approaches,
of course after paving the way for adapting them with current regulations and
promoting the judiciary bodies’ supervision on them.
خلاصه ماشینی:
میانجیگری کیفری سنتی در کشورهای اسلامی بـه سـه شـیوه صـورت مـی پـذیرد، در برخی موارد نظیر حکمیت ممکن است هـر یکـی از طـرفین اخـتلاف یـک میـانجی بـرای حل وفصل اختلافات انتخاب نماید، در اردن و عراق شیوه ای از میـانجیگری تحـت عنـوان فصل رواج دارد، در این موارد نظیر آئین خون بس تعیین میانجی با سران قبائل بـزه دیـده و بزهکار می باشد، در مواردی هم ممکن است شخص ذیصلاح علمـی کـه در فقـه اسـلامی تبحر دارد یا مفتی حل و فصل اختلافات را بر عهده بگیرد و این با توجـه بـه شـرایطی کـه برای قضاوت در اسلام مشخص شده است شبیه نهاد قضاوت است یعنی مفتـی واحـد کـه دارای صــلاحیت علمــی در فقــه اســلامی اســت بــه عنــوان میــانجی میــان طــرفین میانجیگری مینماید یعنی حکم صادر نمی کند بلکه تنها اقـدام بـه حـل و فصـل اخـتلاف میان طرفین با توجه به اصل انصاف می نماید(ولی ، ١٣٩٧، ص ٦٢ )به هر ترتیـب در برخـی جوامع اسلامی که کمتر بر بنیان روابط قبیله ای و عشیره ای تشکیل شـده انـد نظیـر لبنـان و مصر شیوه های حکمیت و میانجیگری بیشتر مبتنی بر میانجیگری قضایی است یعنی قاضـی یا مفتی اقدام به میانجیگری میان طرفین اختلاف می نماید، در جوامع سـنتی تـر و قبیلـه ای نظیر ایران ، عربستان ، عراق ، اردن شیوه میانجیگری فصل اقبال بـیش تـری داشـته و بـیش تـر مورداستفاده واقع می شود.