چکیده:
خشکسالی از مخرب‌ترین رویدادهای آب و هوایی هستند که باعث خسارت‌های قابل‌توجهی هم در بخش منابع طبیعی و هم در زندگی انسان‌ها می‌شوند. هدف از این پژوهش مقایسه کارآیی شاخصهای خشکسالی و شناسایی بهترین شاخص در منطقه جنوب شرق ایران است. بدین منظور با استفاده از داده‌های بارش روزانه 30 ساله (2014-1985) از سازمان هواشناسی کشور و با استفاده از 8 شاخص پرکاربرد بارش استاندارد، ناهنجاری بارندگی، درصد از نرمال، معیار بارندگی سالانه، نیچه، نمره استاندارد، دهک و z چینی در 19 ایستگاه هواشناسی استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان دقت هر یک از شاخص‌ها در تعیین شدت خشکسالی موردبررسی قرارگرفته است. پهنه‌بندی نیز در نرم‌افزار ARC GIS 9.3 برای خشک‌ترین سال طی دوره آماری و مقایسه رده خشکسالی بسیار شدید دو شاخص انتخابی صورت گرفته است. دقت هر یک از شاخص‌ها در مقیاس ماهانه و سالانه مورد واکاوی قرار گرفت. در مقیاس سالانه از سنجه کارآمد تقارن سال وقوع کمینه بارندگی با خشکسالی بسیار شدید در ایستگاه‌های منطقه استفاده‌شده است. نتایج نشان داد که در مقیاس ماهانه جهت بررسی خشکسالی جنوب شرق کشور شاخص دینامیک بارش استاندارد (SPI) در بازه زمانی 6 و 12 ماهه بهترین عملکرد را داشته است؛ اما در مقیاس سالانه شاخصهای ناهنجاری بارندگی (RAI) و دهک‌ها (DI) در همه ایستگاه‌ها کمینه مقدار بارندگی را با خشکسالی بسیار شدید نشان داده بودند که به‌عنوان بهترین شاخص شناخته شدند. شاخص نیچه نیز ضعیف‌ترین عملکرد را در تعیین شدت خشکسالی در ایستگاه‌های جنوب شرق ایران داشته است.
to compare the performance of drought’s indexes and determining the best index in the region of southeast of Iran. To this purpose with using 30 year of daily precipitation data (1985-2014) from meteorological organization and with using 8 most widely used indexes such as standard precipitation, rainfall anomalies, percent of normal, annual precipitation, Niche, the standard score, deciles and Chinese Z in 19 meteorological stations of Kerman, Hormozgan and Sistan va baloochestan the accuracy of each indicators examined in determining the drought intensity. Also the zoning has done in arc GIS9.3 for the driest year in the statistical time period and comparing the most severe drought category in 2 selected index. The accuracy of each index analyzed in 2 annual and monthly scales. In annual scale is used the efficient measures of minimum precipitation’s symmetry years with most severe droughts in region’s stations. The results showed that in the monthly scale in order to analyze the southeast drought of the country the dynamic index of standard precipitation (SPI) in a time period of 6 and 12 month had the best function. But in annual scale the rainfalls anomalies indexes (RAI) and Docile (DI) in all the stations had showed the minimum precipitation amounts with severe droughts which determined as the best index. Also the Niche index had the weakest function in determining the drought intensity in southeast of Iran’s stations.
خلاصه ماشینی:
نتايج نشان داد که در مقياس ماهانه جهت بررسي خشکسالي جنوب شرق کشور شاخص ديناميک بارش استاندارد(SPI) در بازه زماني ٦ و ١٢ ماهه بهترين عملکرد را داشته است ؛ اما در مقياس سالانه شاخص هاي ناهنجاري بارندگي (RAI) و دهک ها(DI) در همه ايستگاه ها کمينه مقدار بارندگي را با خشکسالي بسيار شديد نشان داده بودند که به عنوان بهترين شاخص شناخته شدند.
حسيني و همکاران (١٣٩١) به پايش خشکساليهاي شهرستان سقز با استفاده از شاخص هاي درصد از نرمال (PNPI)، دهک ها(DI)، توزيع استاندارد(Z)، ميانگين متحرک(MA)، تفاضل درصدي بارش و ناهنجاريهاي بارندگي(RAI)، در دوره آماري ٣٠ ساله (٢٠١٠- ١٩٨١) پرداختند نتايج حاصل از بررسي آنان نشان داد خشکسالي شديد و بسيار شديد در طول دوره آماري موردبررسي در منطقه روي نداده است و خشکسالي ضعيف با ٦٣ درصد و خشکسالي متوسط با ٣٧ درصد، بيشتر خشکساليهاي منطقه را در برميگيرند و معمولاً تداوم يک تا دوساله دارند.
شاخص SPI خصوصاً در مقياس هاي زماني پائين (١ و ٣ ماهه )، با داده هاي صفر با مشکل محاسبه مواجه مي شود طبق جدول ٤ در ماه کم بارش اوت (١٠ مرداد تا ٩ شهريورماه ) در مقياس ٣ ماهه در بيشتر سالهاي دوره آماري با اعداد مشابه و نزديک به صفر مواجه است که به دليل افت بارندگي در ماههاي گرم و خشک سال توانايي ارزيابي و مقايسه ايستگاه ها ازنظر شدت خشکسالي وجود ندارد.
(
, 
, 
)
