چکیده:
پررونق‌ترین مقطع تاریخی از جهت نقر سکه با مضامین و سجع‌هایی در پیوند با احترام، ارادت و وابستگی به حضرت علی بن موسی الرضا j، مربوط به دوره جانشینان نادرشاه افشار (1160-1210 ه. ق) است. این پژوهش با استفاده از روش کتاب‌خانه‌ای و شیوه توصیفی‌تحلیلی در پی این مسئله است که فراوانی نقر نام مبارک حضرت علی بن موسی الرضا j را در سکه‌های ضرب‌شده در دوره جانشینان نادرشاه بررسی کند؛ اقدامی که در هیچ برهه‌ای تا پیش از این با این فراوانی نظیر و بدیل نداشته است. یافته پژوهش حاکی از آن است که جانشینان نادرشاه، که در خراسان به مرکزیت مشهد فعال بودند، چون از نفوذ معنوی حضرت علی بن موسی الرضا j در بین مردم ایران، به‌ویژه در خراسان آگاهی داشتند، کوشیدند با نشان‌دادن ارادت خود به آن امام همام بر میزان محبوبیت‌شان بیفزایند. از این‌رو ضرب سکه به نام امام رضا j در عصر بازماندگان نادر بیش از پیش رونق گرفت، به گونه‌ای که دیگر مدعیان قدرت که در آن برهه زمانی در سطوح پایین‌تری قرار داشتند، نیز نام مبارک آن حضرت را بر روی سکه‌هایشان حک کردند. این موضوع نشان می‌دهد که مضامین و شعارهای نگاشته‌شده بر روی سکه‌ها بیانگر جهان‌بینی و باورداشت‌های دینی، اخلاقی و سیاسی جامعه‌ای است که آن سکه‌ها در آنجا رواج داشته است.
The most prominent historical period in terms of coinage with themes and topics related to respect, devotion and affiliation with Imam Ali ibn Musa al-Reza (AS) is the era of the successors of Nader Shah Afshar (1160-1210 AH). This study, using library resources and descriptive-analytical method, seeks to investigate the frequency of the minting of coins in the name of Imam Reza (AS) during the reign of Nader Shah, which had never been so widespread before him. The findings of the study indicate that Nader Shah's successors, who were active in Khorasan, centered in Mashhad, because they were aware of the spiritual influence of Imam Ali ibn Musa al-Reza (AS) among the Iranian people, especially in Khorasan, tried to show their devotion to the Imam in order to increase their own popularity. Hence, the minting of coins in the name of Imam Reza (AS) flourished more than before in the era of Nader Shah's successors to the extent that other claimants to power who were at a lower level at that time also engraved the blessed name of the Imam on their coins. It shows that the themes and slogans written on the coins reflect the worldview and the religious, moral and political beliefs of the community in which the coins were prevalent
خلاصه ماشینی:
بر این اساس، مسئله این پژوهش چرایی فراوانی استفاده از نام حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام بر روی مسکوکات آن برهه زمانی است؛ و نیز اینکه: هدف و انگیزه بازماندگان و جانشینان نادرشاه از نقر نام امام رضا علیه السلام بر روی سکه‌ها چه بوده است؟ فرض پیش رو بر این اساس استوار است که مقطع تاریخی یادشده به عنوان دوره‌ای پرتنش از منظر بحران مشروعیت و اندیشه‌های مذهبی مطرح است و جانشینان و بازماندگان نادری در پی ایجاد رویکرد مذهبی متفاوت با عملکرد نادرشاه بودند که بر محور مذهب شیعه و ارادت به امام رضا علیه السلام استوار بود.
سپس پیشینه نقر نام امام رضا علیه السلام بر روی مسکوکات را بررسی می‌کنیم و در پایان به ضرب سکه به نام حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام به دستور فرمانروایان و مدعیان قدرت افشاری از جمله نادرقلی (طهماسب‌قلی‌خان) عادل‌شاه، امیر اصلان‌خان، ابراهیم‌شاه و شاهرخ افشاری می‌پردازیم.
اما پس از نادرشاه، سایر فرمانروایان افشاریه (عادل‌شاه، ابراهیم و شاهرخ) و حتی مدعیان سطوح پایین‌تر همچون امیر اصلان‌خان افشار، بار دیگر در جهت اثبات ارادت و احترام به خاندان نبوت و ائمه علیهم السلام، اشعار و عبارات مذهبی و نام مبارک امام رضا علیه السلام را بر سکه‌های خود حک کردند.
از این‌رو امیر اصلان‌خان در هنگام حاکمیت بر آذربایجان سکه‌هایی ضرب کرد که بر این مسکوکات بیتی شعر نقر شده و بر روی آن نام مبارک امام رضا علیه السلام بدین مضمون آمده است: «ز فیض حضرت باری و سرنوشت قضا/ رواج یافت بر زر سکه امام رضا» (تصاویر 21 تا 22) (Rabino, 1974: 29).
(
, 
, 
)
