چکیده:
فلسفه برای کودکان (فبک)، برنامهای نوین در عرصۀ تعلیم و تربیت است که متیو لیپمن (Matthew Lipman) آمریکایی آن را ابداع کرد و هدفش آموزش مهارت اندیشهورزی در کودکان است. این برنامه مفاهیم متنوع فلسفی را در قالب روایت به کودکان ارائه میدهد. در این جستار که با روش توصیفی- تحلیلی و بهرهگیری از منابع کتابخانهای صورت گرفته، غنای ادبی، فلسفی و روانشناختی داستانهای «دوربین شکاری»، «زیر نور شمع»، «هنرمند»، «پیشکش» و «پلوخورش» از مجموعهداستان «پلوخورش» هوشنگ مرادی کرمانی، بر اساس برنامۀ فبک بررسی شدهاست. دستاورد پژوهش گواه ظرفیت بالای داستانها در ساحتهای سهگانه است. شخصیّتهای اصلی داستانها، شخصیّتهایی پویا هستند و خواننده بهخوبی با آنان همذاتپنداری میکند. پیرنگ داستانهای «دوربین شکاری» و «زیر نور شمع» غیرتلقینی است و در پایان داستان گرهگشایی صورت نمیگیرد؛ اما در داستانهای «هنرمند»، «پیشکش» و «پلوخورش» پیرنگ داستان تلقینی و پایان آنها همراه با گرهگشایی است. بهجز داستان «هنرمند»، باورپذیری در بقیۀ داستانها مطلوب است. همۀ داستانها مضامین و درونمایههای فلسفی ارزشمندی دارند. درونمایه، جز در داستان «دوربین شکاری»، در دیگر داستانها بهنحوی تلقینی ارائه شده که در تضاد با اهداف برنامۀ فبک است. در هر پنج داستان گفتوگوهایی وجود دارد که برخی از آنها چالشیاند؛ اما برای همسو شدن با اهداف برنامۀ فبک، نیازمند تغییراتی است. زبان نگارش داستانها امروزی و روان است و تنها داستان «هنرمند» زبانی کهنه و دیریاب دارد. از نظر تناسب مفاهیم با سطح درک مخاطب، داستانهای «زیر نور شمع»، «پیشکش» و «هنرمند» صحنههایی خشونتآمیز دارند که نیازمند بازنویسی است.
Ghaem Magham Farahani is considered one of the great politicians of the Qajar period and has several writings, the most important of which is called Manshat. Manshat is a letter written in a simple and fluent style during the bureaucracy period and as a literary genre it has the capacity to be studied based on the theory of application of the principles of literature. Therefore, in this study, the theory of literature in the family letters of the deputy in the source is examined and analyzed in order to evaluate his personality and the way of communication with family members. Numerous theories have been expressed about the principles of literature, in this article, from Brown and Levinson's theory, based on the strategies of negative literature and positive literature, direct and indirect speeches; And Calper's theory has been used in relation to the strategy of positive etiquette and negative etiquette, and direct violation. The results of this research which was done by descriptive-analytical method; It shows that Farahani's deputy has benefited a lot from positive literature for his audience; And he has used negative literature to express his interest and has threatened someone less. Positive etiquette violations based on lack of empathy or inappropriate labels account for a small percentage, and negative etiquette violations and direct etiquette violations are very few in these letters. He also uses indirect expression as a reason for polite behavior; It is used more than direct expression.
خلاصه ماشینی:
در برنامۀ فلسفه برای کودکان ، داستان های فلسفی مهم ترین منابع آموزشی است ؛ زیرا در هر زبان و در هر گوشه از جهان ، داستان پایۀ اصلی تفکر و ارتبـاط محسـوب مـی شـود و نقشی سحرآمیز و غیرقابل انکار در دوران کودکی و کل زندگی انسان دارد ( فیشـر، ١٣٩٢: ٣؛ باقری نوع پرست ، ١٣٩٤: ٦٩).
٢. پیشینۀ پژوهش مهم ترین پژوهش هایی که متون داستانی ادبیـات فارسـی را از منظـر برنامـۀ فبـک بررسـی کرده اند، عبارتند از: اکبری و دیگران (١٣٩١) به بررسی مضامین فلسفی در داستان های متون کلاسیک ادب فارسی به قصد استفاده در برنامۀ فلسفه برای کودکان پرداخته اند و دسـتاورد پژوهش آنان نشان می دهد که فراهم کردن محتوای فلسفی متناسب با فرهنگ بومی برگرفته از متون کلاسیک ادب فارسی و بازنویسی آن ها متناسب با سن کودکان به عنوان رویکـردی کُل گرایانه که در آن به ابعادی چون فرایند تفکر، محتـوای فلسـفی ، غنـای ادبـی و ویژگـی فرهنگ وابسته بودن تفکر توجه داشته باشد، امکان پذیر است .
شخصیت اصلی داستان هنرمنـد، «آذیـن » نـام دارد کـه نقّـاش دربـار سـلطان اسـت و شخصیتی پویا دارد؛ زیرا هنگامی که سلطان به سفر می رود و او فراغتی مـی یابـد، تصـمیم می گیرد از فضای تکراری دربار جدا شود و سفری به زادگاهش داشته باشد؛ در ایـن سـفر، آذین نابه سامانی های روستا را با هنر خود منعکس می کند و به نوعی دیدگاه او نسبت به هنر، از ابزار تأمین منافع شخصی ، به وسیله ای که می تواند نقش مثبـت و سـازنده ای در اجتمـاع داشته باشد، تغییر می یابد (ر.