چکیده:
تغییرات اجتماعی و تحولات جوامع بشری از مسائل مهمی است که ذهن نظریه‌پردازان اجتماعی و فلسفی را مشغول خود ساخته است. هر یک از آن‌ها نظریات مختلفی را بر پایۀ مبانی پذیرفته‌شده خود مطرح کرده‌اند؛ برخی از این متفکران جمعیت، عقاید، جغرافیا و تضاد طبقات اجتماعی را به‌عنوان علل تغییرات اجتماعی مطرح کرده‌اند. در این بین سید جعفر کشفی فقیه، فیلسوف و عارف دورۀ قاجار با تکیه‌بر مبانی پذیرفته‌شدۀ خود و براساس حدیث جنود عقل و جهل به بیان علل تغییرات اجتماعی پرداخته است. در این پژوهش با استفاده از روش اسنادی و تحلیل محتوا و با رجوع به آثار سید جعفر کشفی، به تبیین نظریۀ او از تغییرات اجتماعی مبتنی‌بر حدیث جنود عقل و جهل پرداخته شده است. کشفی با تکیه بر علوم عقلی و نقلی جهان اسلام به‌ویژه تشیع به تشریح تضاد و تقابل قوای عقل و جهل و جدال آن‌ها و سریان آن جدال در تاریخ جوامع بشری که منجربه تغییر جوامع می‌شود، پرداخته است. او برخلاف مارکس، که تضاد اقتصادی و مادی را عامل تغییرات اجتماعی دانسته است، علت تضاد را فراتر از جدال اقتصادی طبقات جامعه دانسته و تضاد را در جدال قوای عقل و جهل دانسته است.
Social change and the evolution of human societies is one of the important issues that have preoccupied the minds of social and philosophical theorists.Each of them has proposed different theories based on their accepted principles. Some of these thinkers have proposed population, beliefs, geography and the social class conflicts as the reasons of social changes. In the meantime, Seyyed Jafar Kashfi, a jurist, philosopher and mystic of the Qajar period, relying on his accepted principles and based on the hadith of the soldiers of wisdom and ignorance, has stated the causes of social change. In this research, using the documentary based method and content analysis, and referring to the works of Seyyed Jafar Kashfi, his theory of social change based on the hadith of the soldiers of wisdom and ignorance has been explained. Kashfi, Relying on the intellectual and narrative sciences of Islamic world, especially Shiism, describes the conflict and confrontation between the forces of wisdom and ignorance،their controversy and the transmission of their controversy in the history of human societies, which turns into society changes. Unlike Marx, who considered economic and material based conflicts as the cause of social change, Kashfi considered the cause of conflicts to be beyond the economic controversy of society classes, and saw the cause of conflicts in the struggle between the forces of wisdom and ignorance.
خلاصه ماشینی:
در این بین سید جعفر کشفی فقیه، فیلسوف و عارف دورۀ قاجار با تکیه‌بر مبانی پذیرفته‌شدۀ خود و براساس حدیث جنود عقل و جهل به بیان علل تغییرات اجتماعی پرداخته است.
در این پژوهش با استفاده از روش اسنادی و تحلیل محتوا و با رجوع به آثار سید جعفر کشفی، به تبیین نظریۀ او از تغییرات اجتماعی مبتنی‌بر حدیث جنود عقل و جهل پرداخته شده است.
او که از فقها، عارفان و فلاسفۀ گمنام دورۀ قاجار است در آثار خود به‌ویژه کتاب تحفة الملوک با تکیه‌بر حدیث معتبر جنود عقل و جهل مندرج در کتاب شریف اصول کافی به بیان دیدگاه بدیعی درخصوص تغییرات اجتماعی و حرکت تاریخ پرداخته است که تاکنون انعکاسی در ادبیات علوم اجتماعی نداشته است و استخراج و بررسی آن ضروری به‌نظر می‌رسد.
سبب اصلی در تغییر اجتماعی بنابر آنچه از تفسیر عرفانی و حکمی سید جعفر کشفی بر روایت جنود عقل و جهل گذشت، اینکه اصل تضاد و دوگانگی و جدال بین متضادین به‌عنوان قاعده و جریان کلی عالم هستی است و به‌واسطۀ محدودیت عالم طبیعت، این جدال و کشمکش علاوه‌بر اینکه در عوالم جسمانی، نباتی و حیوانی وجود دارد، در عالم انسانی و زندگی اجتماعی او نیز تحقق دارد.
در این خصوص نظرات و آرای مختلفی از ناحیۀ نظریه‌پردازان اجتماعی مطرح شده است که سید جعفر کشفی از اندیشمندان ایرانی و آگاه به علوم عقلی و نقلی با تکیه بر منابع و روایات اسلامی به‌ویژه حدیث جنود عقل و جهل، برداشتی در نوع خود بدیع را درخصوص تغییرات جوامع بشری ارائه کرده است.
(
, 
, 
)
