چکیده:
نحوه نگرش و اعتقادات انسان، ارتباط مستقیمی بر زندگی اجتماعی او دارد. در این نوشتار سعی شده تا به بررسی اعتقادات اسلامی از دریچه توحید و عدل بپردازیم که آیا توحید و عدل باوری تاثیری بر روند زندگی انسان دارد یا خیر؟ آیا می توان با وارد کردن اعتقاد به توحید و عدل در زندگی انسان ها، مدینه فاضلهای در این دنیا بنا کرد و راه نوع بشر را به سمت تعالی و رستگاری هموار ساخت؟ توحید جزء اساسی ترین و بنیادی ترین اعتقادات انسان است که میبایست در حوزه نظری توحید ذاتی، توحید صفاتی و توحید افعالی را به صورت دقیق شناخت و در حوزه عملی یا همان توحید عملی باید اعتقاد به حوزه نظری را به منصه ظهور رساند. از آن جایی که قرآن کریم، احکام گوناگونی برای تعامل انسان ها با یکدیگر وضع کرده و زندگی اجتماعی را تایید کرده است و اجتماع را به طور کلی به چهار نهاد (خانواده، تعلیم و تربیت، اقتصادی، حکومت) تقسیم کرد؛ شاهد آن هستیم که اعتقاد به توحید در هر یک از این نهاد ها تاثیر بخصوصی دارد و برای هریک هدف و مسیر معینی را مشخص میکند.
خلاصه ماشینی:
از آن جایی که قرآن کریم، احکام گوناگونی برای تعامل انسان ها با یکدیگر وضع کرده و زندگی اجتماعی را تأیید کرده است و اجتماع را به طور کلی به چهار نهاد (خانواده، تعلیم و تربیت، اقتصادی، حکومت) تقسیم کرد؛ شاهد آن هستیم که اعتقاد به توحید در هر یک از این نهاد ها تأثیر بخصوصی دارد و برای هریک هدف و مسیر معینی را مشخص میکند.
در پاسخ به این سؤالات باید گفت که توحید به معنای اعتقاد به وحدانیّت خداوند در ذات، صفات و اَفعال و جامع عمل پوشاندن به این اعتقاد است و از آن جا که کلماتی هم چون قوم، قبیله، قریه، ناس در قرآن کریم بارها تکرار شده است؛ میتوان وجود این کلمات را شواهدی بر تأیید زندگی اجتماعی از نگاه قرآن دانست و آن چه مسلّم است تأثیر اعتقادات انسان بر رفتار او میباشد.
برای مثال، آیهای که میفرماید: «أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا، (سوره بقره: آیه275)؛ خدا داد و ستد را حلال و ربا را حرام گردانيده است»، در این جا به صورت مطلق و کلّی آمده که خداوند هرگونه خرید و فروش ربوی را حرام کرده است، امّا تشخیص مصادیق معاملات ربوی و دایره شمول آن و نحوه عملی کردن این آیه در زندگی اجتماعی انسان ها بر عهده مجتهدین و متخصّصان میباشد.
تأثیر توحید و عدل بر نهاد اقتصاد خداوند متعال در قرآن کریم به مسائل اقتصادی توجّه جدّی دارد و در فرصت های گوناگون به این موضوع اشاره داشته و اهمیّت آن را گوشزد کرده است: «وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فيها مَعايِشَ قَليلاً ما تَشْكُرُون، (سوره اَعراف: آیه10)؛ و قطعاً شما را در زمين قدرت عمل داديم و براى شما در آن، وسايل معيشت نهاديم، [اما] چه كم سپاسگزارى مىكنيد».