چکیده:
نوشتار حاضر که به مناسبت بزرگداشت اندیشمند فرزانه ومتفکر متعهد، مرحوم آقای دکترسید علی اکبر حسینی (ره) فراهم آمده است، در پی بررسی مبنای هنجارهای اخلاقی قرآن است. سه نوع رویکرد اصلی (وظیفه گرایانه، غایت گرایانه و فضیلت گرایانه) در میان فیلسوفان اخلاق، در باره تعیین هنجارهای اخلاقی وجود دارد. از نگاه نوشتار حاضر رویکرد غایت گرایانه درمورد هنجارهای اخلاقی قرآن به صواب نزدیک تر است. دلیل این مدعا این است که با نگاه به آیات میبینیم نقطه عزیمت مباحث و مرکز ثقل مطالب در قرآن بر پی آمدهای مثبت، یا منفی و نتایج ملموس رفتارها استوار است. این آیات مشتمل بر موضوعات مختلفی هستند: از جمله آیاتی که اشاره به هدف مندی خلقت هستی وانسان نموده واین که بازگشت همه به سوی خدا است، یا اینکه از ایمان به عنوان تجارت تعبیر کرده، فضایل اخلاقی را حاصل معرفت الهی، استقامت فکر وبصیرت را نتیجه تقوا بیان کرده، علم را با عمل تلفیق نموده، رذایل اخلاقی را عامل انحراف فکر دانسته، نتایج بسیار دنیوی واخروی برای عمل صالح، تقوا، انفاق، اطاعت از پیامبر، جهاد در راه خدا ذکر کرده است. ویژگی که نظام اخلاقی قرآن را از سایر نظامهای اخلاقی غایت گرا برتر مینشاند این است هم آهنگ بافطرت انسان بوده و هدف و غایت در آن، طیف وسیعی از اهداف (مصون ماندن ازآثار ونتایج زیانبار اخروی شروع میشود تا تقرب الاهی) را شامل میشود، رویکرد غایت گرایانه به نظام اخلاقی قرآن، آن را در فرایند تربیت اخلاقی کار آمد تر کرده وبا توفیقات بیشتری همراه خواهد ساخت.