چکیده:
مسجد به عنوان عنصری اساسی در جامعۀ اسلامی همواره جایگاه مهمی در معماری ایرانی - اسلامی داشته و از این نظر مورد توجه بوده است. مساجد بر اساس معماری خاص خود، عناصر مشترکی دارند که آنها را از سایر بناهای مذهبی متمایز می‌سازد؛ از جمله این عناصر می‌توان به گنبد، مناره، شبستان، محراب و صحن اشاره کرد که با توجه به فرم و کارکردشان، در قسمت‌های مختلف مسجد قرار می‌گیرند. در این مقاله، علاوه بر نگاهی به عناصر مشترک مساجد ایران، مساجد شهر ایلام نیز از نظر اجزای تشکیل‌دهنده، مورد تحلیل قرار گرفتند. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی انجام شد و داده‌ها به شیوۀ پیمایشی و با مطالعات کتابخانه‌ای و مراجعه به محل (بررسی میدانی) گردآوری گردید. نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد که از بین تمام مساجد شهر ایلام (27 مسجد) تنها دو مسجد جامع و صاحب‌الزمان، دارای تمامی عناصر مشترک مساجد ایرانی هستند؛ همچنین در بین عناصر مورد اشاره، تنها شبستان و محراب در تمامی مساجد ایلام مشترک می‌باشند و سایر عناصر تنها در بعضی از مساجد رعایت شده؛ به نحوی که از مناره تنها در 15 مسجد، از صحن تنها در 10 مسجد و از گنبد تنها در 5 مسجد استفاده شده است و این امر، ضعف موجود در معماری مساجد شهر ایلام را نسبت به سایر مساجد کشور نشان می‌دهد.
Mosque as an essential element in human society has an important place in Iranian- Islamic architecture so that its architecture has always been considered. According to their specific architecture, mosques have similar elements distinguishing them from other religious buildings including the elements; Domes, minarets, nave, altar and floor which based on their form and function are in different parts of the mosque. The current study investigates common elements in Iranian mosques. Also, the mosques in the city of Ilam have been analyzed according to their constituent components. The research method is descriptive – analytical and methods of data collection are survey field study and referring to the location for library study. The results show that there are about 27 mosques in the city of Ilam. Among the mosques surveyed only two mosques have all common elements such as the Iranian mosque Domes, minarets, nave, altar and floor are. Also, among the elements mentioned only two elements of the nave and the altar are common in all mosques of Ilam Mosques and other architectural elements are observed only in some mosques in such a way that the minaret of the mosque were in 15, using the mosque courtyard in 10, and the dome of the mosque was observed in five mosques. The lack of full application of the elements that have been identified as symbolized in mosques, approves the weaknesses of mosques in the city of Ilam compared to other mosques in the country. For this purpose, at the end of the article, some suggestions have been provided for solving the problems.
(
, 
, 
)
