واکاوی روند وردش‌های دمای بیشینه و کمینه در فلات ایران مقاله

دمای هوا به عنوان یکی از مهمترین و تعیین‌کننده‌ترین عناصر اقلیمی، شاخص مناسبی برای ردیابی تغییرات اقلیمی در فلات ایران است. با توجه به تاثیر وردش‌های دمایی در فعالیت‌های بشر نظیر انرژی از جهت افزایش نیاز به انرژی برای سرمایش و گرمایش، کشاورزی از جهت افزایش دامنه فعالیت و هجوم برخی از آفات و عوامل ناقل بیماری و محیط زیست، توجه ویژه پژوهشگران به این مهم در فلات مزبور ضرورت می‌یابد. از این رو، روش‌های آماری یکی از ابزارهای مفید برای تحلیل و بررسی رفتار این عنصر مهم اقلیمی به شمار می‌رود. تحلیل روند، از جمله مهمترین و متداول‌ترین آزمون‌های آماری است که به طور گسترده برای ارزیابی اثرات بالقوه تغییر اقلیم بر روی سری‌های زمانی پارامترهای آب و هواشناسی در نقاط مختلف جهان توسط پژوهشگران استفاده شده است. در این پژوهش به منظور واکاوی روند تغییرات دمای بیشینه و کمینه ماهانه بر روی فلات ایران از داده‌های شبکه‌ای پایگاه داده CRU که با تفکیک مکانی مناسب 5/0 × 5/0 درجه طول و عرض جغرافیایی موجود است؛ در دوره 64 ساله (1951-2014) استفاده شده است. برای بررسی روند تغییرات دمای قلمرو مطالعاتی در مقیاس ماهانه نیز از آزمون ناپارامتری من-کندال که از متداول‌ترین روش‌های ناپارامتری بشمار می‌رود بهره گرفته شد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد؛ به طور کلی دمای بیشینه و کمینه منطقه‌ی فلات ایران دارای روندی افزایشی است و روند کاهشی دما نمودی بسیار ناچیز دارد. همچنین آشکار گردید روند افزایشی دما در ماه‌های گرم سال از گستره‌ بالایی برخوردار است. کم‌ترین گستره‌ی مناطق دارای روند هم در ماه‌های ژانویه، فوریه و دسامبر مشاهده می‌شود. در مجموع نتایج تحقیق حاضر نشان می‌دهد روند افزایش دما نه فقط در ایران بلکه در تمامی فلات ایران دیده می‌شود که این افزایش دما همراه با روند کاهشی بارش در سال‌های اخیر می‌تواند پیامدهای سویی را در این پهنه به دنبال داشته باشد.

Introduction Climate change, as one of the most important global challenges, has focused on the minds of many scholars, scientists, planners and politicians. Indeed, global warming, melting of polar ice masses, rising water levels in the oceans, and its similar phenomena have led climate change to become the special attention focus of scholars and scientists in recent decades. Since temperature is a key element in the formation of the climate, and its changes can alter the climate structure of each region, therefore, studying the trend of temperature in different temporal and spatial scales have been attributed a large part to climatological studies. In fact, temperature as one of the most important and determinants of climatic elements is a suitable index for tracking climate change. Recent studies on climate change also highlight the centrality of temperature variations in these studies. In this regard, numerous researches has been carried out on the trend of global and regional average temperature increase, and the identification and analysis of the behavioral patterns of temperature has been considered by different methods in numerous studies. Here, we can be mention researchers such as Willett (1950), Yue & Hashino (2003), Feidas et al (2004), Bani-Domi (2005), Arora et al (2005), Turkes et al (2007), LaDochy et al (2007), Dhorde & Gadgil (2009), Chaouche et al (2010), LukoyeMakokha & Shisanya (2011), Toros (2011), Cordero et al (2011), Nayak & Mandal (2012), Safari (2012) and in Iran, Kaviani & Asakereh (2001 (, Azizi et al (2004), Masoudian (2005), Ghayour & Montazeri (2005), Asakereh (2007), Massoudian et al (2008), Akbari & Masoudian (2009), Hejazizadeh & Parvin (2009), Massoudian & Darand (2010) and Montazeri (2011). Since the identification of temperature behavior and its changes is very important for management and planning, this research seeks to evaluate and analyze the variations of maximum and minimum monthly temperatures in Iran plateau. In this regard, statistical methods are considered useful and effective in describing these changes. Materials and Methods In this research, the data of CRU database with resolution of 0.5°×0.5° geographical longitude and latitude during 64 years during 1951- 2014, have been employed to analyze the trend of maximum and minimum temperature changes in Iran plateau. This data is available on the sitechr('39')s website at (https://crudata.uea.ac.uk/cru/data/hrg/) in the nc format. For data processing and extraction of this database, internal functions were used in MATLAB software. In order to extract data on Iran, the inpolygon function was used and the ncread command was used to read the data. Then, the mean monthly minimum and maximum temperature matrices, were constructed on Iran plateau. The dimensions of each of these two matrices were 768 × 2400, with rows representing the months and columns, representing spatial pixels. Then, using programming in MATLAB software, each month of the year, they were arranged in separate matrices, and the Mann-Kendall nonparametric test was applied to the data in order to detect the temperature trend. Discussion and Results The results indicate that in all months of the year, maximum and minimum temperature of Iran plateau have increasing trend, but this trend is more pronounced in the hot months than in the cold months; in summer, more than 90% of the area has a rising trend of minimum temperature. At the same time, in the hot months of the year, 65-85% of the study area is also evident increasing in the maximum temperature. In the hot months of the year, the study area is under the domination of Azores subtropical high pressure, which causes predominance of the dry and warm weather on Iran plateau. In the months of April, May, June and July, there is no decrease trend in any part of the region. The least extent of temperature increasing trend observes in January, February and December. Conclusions The results of this research indicate that in general, the maximum and minimum temperature of the Iran plateau has an incremental trend, and the temperature decreasing trend is negligible. Also, it has been revealed that increasing trend of temperature in hot months have high extent. The least extent of trend areas observes in January, February and December. Totally, the results of this research indicate that increasing trend of temperature observe, not only in Iran but also on all of Iran plateau, that this temperature increasing together decreasing trend of precipitation in recent years can result unpleasant consequences in this region. Thus, the increasing trend of temperature along with the reduction of precipitation in recent years is a serious danger to residents of this important plateau, including Iran. The results of this research appear to have strong evidence of the continental pattern and the prevailing warming of the Iran plateau.

در این پژوهش به منظور واکاوی روند تغییرات دمای بیشینه و کمینه ی ماهانه بر روی فلات ایران از داده های شبکه ای پایگاه داده CRU که با تفکیک مکانی مناسب ٠/٥ × ٠/٥ درجه ی طول و عرض جغرافیایی موجود است ، در یک دوره ی ٦٤ ساله (١٩٥١-٢٠١٤) استفاده شده است . نتایج این تحقیق نشان میدهد به طورکلی دمای بیشینه و کمینه ی منطقه ی فلات ایران دارای روندی افزایشی است و روند کاهشی دما نمودی بسیار ناچیز دارد. در این زمینه تحقیقات بسیار گسترده ای در ارتباط با روند افزایش متوسط دمای جهانی و 1- Willett منطقه ای انجام گرفته و شناسایی و تحلیل الگوهای رفتاری دما با به کارگیری روش های مختلف در مطالعات پرشماری موردتوجه بوده است . بررسی تغییرات روند دما برای ماه آوریل نشان میدهد در این ماه نزدیک به ٧٥ درصد از منطقه دارای روندی افزایشی و ٢٥ درصد دیگر فاقد روند معنادار است . بررسی روند تغییرات دما برای ماه نوامبر نشان میدهد در این ماه تنها حدود ٢١ درصد از منطقه ی موردمطالعه دارای روند افزایشی دماست که در مقایسه با ماه های قبلی کم تر است . در این ماه تقریبا همه ی ایران دارای روند افزایشی دما میباشد، اما در بخش های شمال غرب و گوشه هایی از شمال شرق منطقه هیچ گونه روند معناداری دیده نمیشود (شکل ١٧ و جدول ٢).