چکیده:
هدف از این مقاله بررسی نقش آزمایش DNA در اثبات تعیین نسب و رابطه آن با اماره فراش است. ابزار گردآوری اطلاعات
بهصورت کتابخانهای و در قالب فیشبرداری بوده است. تحلیل اطلاعات آن بهصورت توصیفی - تحلیلی است. اماره فراش آماره-
ای فقهی است. ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی با این مقرره که «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از
تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد» اماره فراش را پذیرفتهاند. امروزه فنآوریهای
نوینی ایجاد شدهاند که میتوانند نسب افراد را بهصورت دقیق و قطعی مشخص نمایند. در گذشته که چنین علومی در دسترس
نبود تنها راه اثبات نسب استناد به اماره فراش بود. آزمایشات ژنتیک و تجزیهی خون بهعنوان یکی از ادلهی اثبات دعوی در
دعاوی ناشی از اختلاف در نسب مورد توجه قرار گرفته است. بدینجهت تبیین اعتبار علمی و حقوقی آن ضرورت دارای
ضرورت است. امروزه مهمترین فنآوری موجود برای تعیین نسب، آزمایش ژنتیک یا همان آزمایشDNA میباشد. در مقابل
اماره فراش که آمارهای قانونی است. آزمایش DNA یک اماره قضایی است و در دعاوی اثبات نسب میتواند تحت عنوان علم
قاضی با رجوع به کارشناس، مستند حکم واقع شود. در شرایطی که نتیجه آزمایش DNA در تضاد با اماره فراش باشد باید
نتایج آزمایش DNA را پذیرفت زیرا این آزمایش نتیجهای قطعی به دست میدهد و درجایی که علم قطعی وجود دارد نیازی
به استناد به اماره نیست. فلذا دلایل دیگر حتی اگر اقرار، بینه و شهادت باشد تاب مقاومت در برابر نتیجه آزمایش DNA
ندارد.
The purpose of this paper is to investigate the effect of DNA test in proving lineage and its relationship with the
presumption of paternity. The information gathering instrument was library studies using the methods of taking
notes (fiche). The analysis of the information is descriptive-analytic. The presumption of paternity is a
presumption of jurisprudence. Article 1158 of the Civil Code, states that "a child born at the time of marriage
joins the husband, provided that from the time of sexual intercourse to the time of birth be less than six months,
and should not exceed the ten months". Today, new technologies have been created that can accurately and
definitely determine the parentage of individuals. In the past, when such sciences were not available, the only
way to prove the parentage was referring to the presumption of lineage. Genetic tests and blood decomposition
have been considered as one of the evidences in parentage disputes, Therefore, explaining their scientific and
legal significance is necessary. Today, the most important technology available to determine the parentage is the
genetic test or the DNA test. In contrast to the presumption of paternity that is a presumption of law, the DNA
test is a judicial presumption and can be documented in a claim of proving lineage under the title "Judge's
Science" by referring to an expert. In the event that the result of the DNA test is in conflict with the presumption
of paternity, it is necessary to accept the results of the DNA test because this test yields definitive results and,
where there is definite science there is no need to refer to the presumption. Therefore, other reasons, even if they
are confessions, evidence and witness, cannot withstand the DNA test result.
خلاصه ماشینی:
از جمله این که قانونگذار ایران در رابطه با اثبات خویشاوندی، از جنبه دلیل هیچ محدودیتی قائل نشده و هر کدام از ادله اثبات دعوی در این خصوص میتواند استفاده گردد (صفایی و امامی، ۱۳۸۴: 126) برخی نویسندگان با بیان این که اماره فراش دلیل منحصر اثبات نسب قانونی نیست و میتوان از ادله دیگر کمک گرفت و به وسیله آزمایش پزشکی و سایر نشانهها و امارات قضایی خویشاوندی پدری را ثابت کرد، گفتهاند: بطور کلی هیچ کدام از امارات دليل یگانهای به شمار نمیآید مگر آنکه قانون بر آن تاکید کند و بقیه ادله و نشانههای را مثبت نداند (امامی، ۱۳۷۸: 73).
شیوههای اثبات نسب بوسیله علوم تجربی در قانون ایران، برای اثبات نسب، هیچ قید و انحصار برهانی وجود ندارد، و همه ادله های اثبات دعوی میتوانند مورد استفاده قرار گیرند، یعنی همانطور که فرزند میتواند برای ثابت کردن خویشاوندی پدری خود دلایل دیگری به جز امارهی فراش را ذکر کند، برای پدر هم این امکان وجود دارد که جهت اثبات خویشاوندی فرزند به هر یک از ادلهها را به کار ببرد.
در مورد استفاده از آزمایشهای ژنتیک، حقوقدانان بررسی چندانی به عمل نیاورند و فقط عده محدودی از آنها مختصرا به این موضوع اشاره کردهاند؛ مثلا یکی از حقوق دانان بنام عقیده دارد که امارهی فراش تنها دلیل قانونی نمیباشد و می توان از سایر مدارک از جمله آزمایشهای پزشکی در اثبات خویشاوندی استفاده کرد، زیرا هیچ یک از امارات را نمیتوان بهعنوان تنها دلیل شناخت، مگر اینکه در قانون به طور واضح به آن اشاره شود و ادله و شواهد دیگر را درست نداند (امامی، 1379: 55).