چکیده:
بحث برانگیزترین موضوع در محاکم و دعاوی، عدالت و اجرای آن است و در استنباط احکام شرعی قاعدۀ فقهی عدالت و انصاف نقش موثری دارد. قرآن و سنّت به امر سازش سفارش میکند و انسانهای حکیم آن را اولین راهحل میدانند. از نکات قابل تامّلی که از روایات برمیآید این است که در نبود دلیل بر مالکیت یکی از طرفین، حکم به تنصیف شود. مقاله حاضر ابتدا به مفهوم شناسی مالکیت میپردازد، سپس به جایگاه قاعده و امر سازش و همچنین تعارض و تفاوتهای آنها میپردازد. در این پژوهش تلاش شده است با تدبّر و تعمّق در آیات قرآن و روایات اهلبیت (ع) و با تکیهبر روش کتابخانهای و رویکردی توصیفی تحلیلی، ارتباط این دو مقوله بررسی گردد. لذا حکم بر اساس ادلّه و قراین، در بسیاری از موارد، عدالت حقیقی را محقّق نمیسازد هرچند به دعوا خاتمه خواهد داد، امّا در دنیایی که انسانها محدودیت زمانی و مکانی دارند، چارهای جز این نیست.
The most controversial issue is in courts and claims, justice and its implementation, and in the deduction of
religious rules, rule of jurisprudential of justice and fairness play an effective role. The Qur'an and Sunna order
the compromise, and the wise men consider it the first solution. One of the most striking points that comes from
the narrations is that, if there is no reason for the ownership of one of the parties, the verdict is divided. The
present paper first deals with the concept of ownership, then focuses on the status of the rule and the
compromise, as well as the conflict and their differences. In this research, we tried to study the relationship
between these two categories by focusing on the verses of the Qur'an and the narrations of the Ahlul-Bayt, and
based on the library method and an analytical descriptive approach. Therefore, a judgment based on evidence, in
many cases, does not achieve true justice, although it will end the lawsuit, but in a world where humans have a
time and place constraint, there is no other choice.
خلاصه ماشینی:
بررسی قاعده عدالت و انصاف در دعاوی مالکیت و ارتباط آن با نهاد سازش در آیین دادرسی مدنی مریم قاسمی دانشجوي كارشناسيارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه معارف قرآن و عترت علیهم السّلام، اصفهان، ايران چکیده بحث برانگیزترین موضوع در محاکم و دعاوی، عدالت و اجرای آن است و در استنباط احکام شرعی قاعدۀ فقهی عدالت و انصاف نقش مؤثری دارد.
در این موارد قوانین مطروحه به تنهایی در برخی موارد حلّ اختلاف نمیکند و به نظر قاضی یا وکلا و حتّی طرفین اگر ملزم به رعایت انصاف و عدالت باشند میگویند: حکم موجود قانع کننده نیست و شاهد آن اصلاحاتی است که در قوانین ایجاد میشود؛ گاهی برخی مواد حذف میشود یا اینکه مادهای حذف نمیشود ولی تبصرهای به آن افزوده میگردد.
یا حالت سومی وجود دارد و آن اینکه عدالت، انصاف و سازش هر یک در جای خود خوب و همچنان پابرجا هستند امّا در مسائل جدیدی که به وجود میآیند نیاز به تعریف این سه مقوله برای آن به صورت ویژه است تا شبههای ایجاد نگردد.
) ـ عدالت و انصاف، علّت است و سازش معلول آن است؛ به عبارت دیگر آنچه باعث شده بسیاری از قوانین در مجلس تصویب و آراء در دادگاهها صادر شود در نظر گرفتن عدالت و برپایی آن برای فرد و جامعه است و یکی از مواردی که حاصل و نتیجۀ این عدالت است، صلح و سازش در بسیاری از اعمال حقوق میباشد چرا که افراد چه حقیقی و چه حقوقی به طور فطری به دنبال عدالت و برپایی آن هستند هرچند به زیان خودشان باشد.