چکیده:
گام نهادن در مسیر سلوک از وجوه مشترک میان آموزههای مکاتب گوناگون صوفیانه است، اما این مبحث در آموزهها و آثار کبرویان بهخصوص شیخ نجمالدین کبری تصویری ویژه یافته است. ازسوییدیگر در انگارههای عرفانی، همواره یکی از محورهای اصلی تفکر، جایگاه انسان در نظام هستی بوده است، در میراث پیروان شیخ کبری نیز انسان همچون قلب تپندۀ هستی بسیار مورد بحث و گفتوگو بوده است. این پژوهش با بررسی اندیشههای شیخ نجمالدین کبری، شیخ نجمالدین رازی، علاالدوله سمنانی و عزیزالدین نسفی میکوشد با نشان دادن وجوه بارز نگرش انسانشناختی ایشان، به ویژگی برجسته آموزۀ سلوک در نزدشان بپردازد. شرح مراتب سیر و سلوک از طریق نورها و رنگها در تصوف و عرفان مسلمانان بهخصوص در طریقۀ کبرویه دارای اهمیت ویژهای است. به همین منظور در بخشی به سیر این رنگها و نورها در مقاله حاضر پرداخته شده است.
Spiritual journey is a common matter among different Sufism schools, but this matter has got a special feature in Kubrâwiyyas; who are one of the most prominent and influential Sufi orders in the history of Sufism, especially Sheikh Najmuddin-e Kubra; as their spiritual director, doctrine and works. On the other hand, the humanchr(chr('39')39chr('39'))s position in the world, is always one of the main thinking bases in mystical thoughts, and the key matter of debates among Kubrâwiyyas, as their heritage, is the human as the worldchr(chr('39')39chr('39'))s beating heart. This paper pays to show the sheikh Kubra, chr(chr('39')39chr('39'))Alâchr(chr('39')39chr('39')) al-Dawla Semnânî , and chr(chr('39')39chr('39'))Azîz al-dîn Nasafî prominent spiritual path doctrine thoughts by studying their works, and showing their prominent mystical anthropological notions. Explaining of spiritual journeychr(chr('39')39chr('39'))s levels by lights, and colors has special significance in Sufism, and Islamic mystics, especially Kubrâwiyyas, so a part of this article pays to the process of these lights, and colors.
خلاصه ماشینی:
سیر انسان شناسی عرفانی در سلسه کبرویه مژده شریعتمداری */ طاهره حاج ابراهیمی ** گام نهادن در مسیر سلوک از وجوه مشترک میان آموزه های مکاتب گوناگون صوفیانه است ، اما این مبحث در آموزه ها و آثار کبرویان به خصوص شیخ نجم الدین کبری تصویری ویژه یافته است .
مرتبۀ نفس لوّامه در سلوک با پیشروی سالک و تداوم مراقبات ، این ابر به مرور چنان ظاهر میشود که گویی چیزی در اطراف آن روشن است ، «مثل هلال که بخشی از آن در میان ابرها پیداست و بعد به صورت هلال درمیآید» (نجم الدین کبری، ١٣٨٨الف : ٣٤)؛ یعنی تدریجاً هلال ، بدون ابر نمایان میشود.
این شاهد آسمانی که نجم کبری نام های دیگر او را شیخ الغیب ، میزان الغیب و مقدم ذکر میکند و همان خویشتن حقیقی سالک است که پس از صفای محض باطن و برهنه شدن آن از جامۀ ظلمانی وجود بر او جلوه گر شده است (نجم الدین کبری، ١٣٨٨الف : ٣٩ و ٤٠ ).
در این معناست که شیخ کبری سخن از معراجی میکند که در آن روح قدسی سالک ، سوار بر مَرکب نفس مطمئّنه به عالم بالا میرود و به محضرهای حق نایل میشود (نجم الدین کبری، ١٣٨٨الف : ٣٣).
این ساحت قلب در انسان ، همچون دو مرتبۀ پیشین نفس ، به جز رنگ خاص خود که سبز است ، دروقایع و مکاشفات نشانه دیگری نیز دارد، و آن عبارت است از اینکه نفس مطمئّنه دربرابر سالک ، «همچون دایرة چشمه ای بزرگ ظهور میکند و از خود انواری میپراکند» ( نجم الدین کبری، ١٣٨٨الف : ٣٥).