چکیده:
نظامی و خاقانی به عنوان دو شاعر شاخص سبک آذربایجانی به سبب علاقة ممدوحان به
شاهان اساطیری و تاریخی و دلبستگی شخصی به داستان‌های کهن ایران باستان به صورت
چشمگیری از تلمیحات اساطیری- تاریخی ایرانی پیش از اسلام در اشعار خویش استفاده کرده‌اند.
در این مقاله، به منظور نشان‌دادن این امرء به بررسی و تحلیل چگونگی به کارگیری تلمیحات
اساطیری- تاریخی ایرانی پیش از اسلام در دیوان خاقانی و پنج‌گنج نظامی و مقایسة دخل و
تصرّفات هر یک از آنها در تلمیحات پرداخته شده است. نگارندگان در این نوشتار که به روش
توصیفی - تحلیلی نوشته شده است.، مشخّص کرده‌اند که خاقانی با هنرنمایی خاص خویش که در
قالب ترکیبات واژگانی یا زیبایی‌شناسی ادبی یا دقت در مضامین ابیات ایجاد کرده، در هفت مورد
به «بازئویسی» تلمیحات دیوانش دست زده است و از طرفی، نظامی نیز داستان‌های «شیرین»
«فرهاد) و «بهرام گور) را نسبت به آثار پیش از خود به نوعی «بازآفرینی» کرده است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله، به منظور نشان‌دادن این امر، به بررسی و تحلیل چگونگی به کارگیری تلمیحات اساطیری- تاریخی ایرانی پیش از اسلام در دیوان خاقانی و پنج‌گنج نظامی و مقایسة دخل و تصرّفات هر یک از آنها در تلمیحات پرداخته شده است.
نگارندگان در این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده است، مشخّص کرده‌اند که خاقانی با هنرنمایی خاصّ خویش که در قالب ترکیبات واژگانی یا زیبایی‌شناسی ادبی یا دقت در مضامین ابیات ایجاد کرده، در هفت مورد به «بازنویسی» تلمیحات دیوانش دست زده است و از طرفی، نظامی نیز داستان‌های «شیرین»، «فرهاد» و «بهرام گور» را نسبت به آثار پیش از خود به نوعی «بازآفرینی» کرده است.
دخل و تصرفات خاقانی و نظامی در تلمیحات اساطیری- تاریخی پیش از اسلام به چه کیفیتی است؟ بیان مسأله در سرایش شعر و خلق اثری تازه در عرصة ادبیّات فارسی، برخی از شاعران به موضوع و بن‌مایة حوادث تاریخی یا داستانی اسطوره‌ای وفادار می‌مانند و تغییر در اساس آن ایجاد نمی‌کنند و به اصطلاح، شخصيّت‌‌‌ها و حوادثی را که در آثارشان می‌آورند «بازنویسی» می‌کنند.
در اين موارد نوعي همساني و هم‌ترازي ميان ممدوح و شخصيّت‌‌هاي اساطیری ديده مي‌شود که البته زاییدة خیال شاعر است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} شاعر گاه برای بیان شعر خود در قالب مدح و ثنا چنان به اغراق می‌گراید که شخصيّت‌‌هاي اسطوره‌ای و تاریخی شناخته‌شدة غایب را بسیار فروتر از ممدوح حاضر تلقی می‌کند.
(
, 
, 
)
