چکیده:
هدف: هدف این پژوهش تعیین میزان همخوانی معیارهای اعتبارسنجی احادیث در مکتب حدیثی قم با شاخصهای اعتبارسنجی منابع در علمسنجی از دیدگاه متخصصان علمسنجی و علمالحدیث بود.
روششناسی: پژوهش به لحاظ هدف، بنیادی و به لحاظ روش، پیمایشی-توصیفی است. همچنین از روش تحلیل محتوای کیفی بهره برده است. جامعه پژوهش شامل منابع مکتب حدیثی قم در زمینه اعتبار احادیث؛و همچنین، متخصصان علمسنجی و علمالحدیث بود. نمونه پژوهش 60 نفر از متخصصان علمسنجی و علمالحدیث (هر گروه 30 نفر) بودند. دادههای پژوهش با استفاده از نرمافزار درایه النور، آثار حدیثی شیخ صدوق و سیاهه وارسی محقق ساخته مطابق روش پیشنهادی لاوشی گردآوری و تحلیل شد.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد که مهمترین معیارهای اعتبارسنجی احادیث در مکتب حدیثی قم عبارتند از: اعتبارسنجی بهوسیله قیاس حدیث با سایر اعتبارات و مستندات، صحت سند، استناد به آرای نقادان برجسته، وجود روایت در کتابهای مشهور و معتبر، اعتماد به نگاشتههای مشهور اصحاب، ارجحیت برخی از روشهای اخذ حدیث، اعتبارسنجی مصادر حدیثی، برخورد احتیاطآمیز با منفردات برخی راویان به سبب توثیقنشدن صریح آنها، باورهای کلامی، کثرت حدیث، توجه به استناد راوی و تحلیل محتوای حدیث.
نتیجهگیری: بهطور کلی متخصصان علمسنجی و علمالحدیث درباره همخوانی شاخصهای اعتبارسنجی منابع در علمسنجی با معیارهای اعتبارسنجی احادیث توافق داشتند که حاکی از رابطه نزدیک این دو حوزه با یکدیگر دارد؛ بنابراین، میتوان ریشه استناد را در علمالحدیث جستجو نمود.
Purpose:The objective of the present study was to compare the validation criteria of the Qom Hadith Schools with indicators of resources validation in Scientometrics from the viewpoints of Hadith and Scientometrics’ experts. Methodology: The research is basic in terms of purpose and survey-descriptive in terms of method. It has also used the method of qualitative content analysis. The population consisted of all resources written in Qom Hadith school; and 60 experts in Scientometrics and. The data were collected using Derayat Al Noor software, Hadith works by Sheikh Saduq, and a researcher-made checklist based on the Lawshe technique. Findings: The findings showed that the most important validation criteria for Hadith in Qom Hadith school included validation through comparing Hadith with other credits and documents, the authenticity of the document, citation to the prominent critics’ views on evaluating the narrators and their narrations, narrations in the famous books, trust in the famous writings of companions, the preference of some methods of collecting Hadith, the validation of Hadith implications, careful treatment of some narrators’ works due to their lack of explicit approval, verbal beliefs, the multiplicity of Hadith, attention to the narrator's citation and the content analysis of Hadith. Conclustion: An agreement between Scientometrics and Hadith’ experts in terms of the conformity of the indicators of resource validation in Scientometrics and validation criteria for Hadith shows a close relationship between these two areas, Therefore, the root of the citation can be found in the Hadith sciences.
خلاصه ماشینی:
يافته ها: يافته هاي پژوهش نشان داد که مهم ترين معيارهاي اعتبارسـنجي احاديـث در مکتـب حديثي قم عبارتند از: اعتبارسنجي به وسيله قياس حديث با ساير اعتبارات و مسـتندات ، صـحت سند، استناد به آراي نقادان برجسته ، وجود روايت در کتـاب هـاي مشـهور و معتبـر، اعتمـاد بـه نگاشته هاي مشهور اصحاب ، ارجحيت برخـي از روش هـاي اخـذ حـديث ، اعتبارسـنجي مصـادر حديثي، برخورد احتياط آميز با منفردات برخي راويان به سبب توثيق نشدن صريح آنهـا، باورهـاي کلامي ، کثرت حديث ، توجه به استناد راوي و تحليل محتواي حديث .
پيشينه پژوهش پيشينه پژوهش در داخل ازآنجاييکه تاکنون پژوهشي به مقايسه معيارهاي اعتبارسـنجي احاديـث بـا شـاخص هـاي اعتبارسـنجي منـابع در علم سنجي نپرداخته است ، و پيشينه اي با اين موضوع وجود ندارد؛ در اين بخش به طور مجزا، ابتدا به پژوهش هايي کـه به موضوع معيارهاي اعتبارسنجي احاديث پرداخته اند؛ و سپس ، به پژوهش هايي که در زمينه تحليل اسـتنادي و کـاربرد آن در حوزه علوم قرآن و حديث به انجام رسيده اند، آورده شده اند.
پژوهش هاي مربوط به موضوع تحليل استنادي و کاربرد آن در دستيابي به نتايج علمي در حوزه علوم قرآن و حديث قياسي و همکاران (١٣٨٤) با استفاده از شيوه کتاب سنجي و با کمک روش توصيفي -تحليلي مآخذ ١٥٩ پايان نامـه فارغ التحصيلان رشته فقه و حقوق اسلامي در کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامي واحد بابل را بررسي نمودند.
نگاهي به پژوهش ها نشان مي دهد که آنچه تاکنون توسط متخصصان و صاحب نظران در باب نزديکي علم الحديث و معيارهاي اعتبارسنجي احاديـث و جـز آن بـا علـم سـنجي، تحليل استنادي و شاخص هاي سنجش اعتبار منابع ذکر شده و يا استدلال شده است محدود به مباحثي نظري اسـت و هيچ گاه مورد تفحص و مطالعه عملي قرار نگرفته اند.