چکیده:
از چالشهای جدی در طرحهای انتقال آب بین حوضهای وجود پیامدهای محیطزیستی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ناشی از اجرای آن است. هدف از این تحقیق شناسایی و اولویتبندی پیامدهای طرح انتقال آب بین حوضهای رودخانه ارس به دریاچه اورمیه در دشت مغان با استفاده از نظرات خبرگان و متخصصین مرتبط با حوزهی آب است. لذا در این راستا، از پرسشنامه محقق ساخته به منظور شناسایی پیامدهای مؤثر از سه دیدگاه محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی- سیاسی، از تکنیکهای اِنتروپی و تاپسیس به منظور به منظور محاسبه وزن و اولویتبندی آنها استفاده شده است. تجزیه و تحلیل یافتههای این پژوهش با استفاده از تکمیل 30 پرسشنامه دریافتی، 28 پیامد را از جنبه-های محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی- سیاسی برای ارزیابی طرح انتقال آب بین حوضهای منطقه مورد مطالعه شناسایی نموده است که شامل 16 پیامد محیطزیستی، چهار پیامد اقتصادی و هفت پیامد اجتماعی- سیاسی بوده است. همچنین نتایج وزندهی پیامدهای طرحهای انتقال آب بین حوضهای رودخانه ارس به دریاچه اورمیه در دشت مغان با استفاده از تکنیک انتروپی نشان داد که از جنبه محیطزیستی پیامد کاهش آب قابل دسترس، از جنبه اقتصادی پیامد افزایش از دست رفتن زمینهای کشاورزی و ضرورت واردات غذا و از جنبه اجتماعی- سیاسی پیامد افزایش عدم توجه به حقآبههای اجتماعی به ترتیب بیشترین وزن را در بین سایر پیامدها به خود اختصاص دادهاند. همچنین، نتایج روش تاپسیس نشان داد که از مهمترین پیامدهای انتقال آب رودخانه ارس به دریاچه اورمیه در دشت مغان به ترتیب شامل پیامدهای محیطزیستی، اجتماعی- سیاسی و اقتصادی است. از اینرو پیشنهاد میگردد قبل از اجرای طرحهای انتقال آب بین حوضهای، پیامدهای محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی توسط سازمانهای مرتبط با حوزه آب مورد بررسی قرار گیرد تا میزان خسارات آتی ناشی از آن کاهش یابد.
Introduction: One of the serious challenges in inter-basin water transfer projects is the environmental, economic, social and political consequences of its implementation.Materials and Method:The purpose of the study is to identify and prioritize the consequences of the inter-basin water transfer project of Aras River to Lake Urmia in Moghan plain using the opinions of experts and specialists related to the water basin.Therefore, in this regard, the questionnaire was used to identify the effective consequences from three perspectives: environmental, economic and socio-political, entropy and TOPSIS techniques were used to calculate their weight and prioritize. Results and discussion:Analysis of the findings of the study by completing 30 questionnaires received, has identified 28 consequences from environmental, economic and socio-political aspects to evaluate the inter-basin water transfer plan of the study area, which includes 16 environmental consequences. There were four economic consequences and seven socio-political consequences. The results of weighting the consequences of inter-basin water transfer projects of Aras River to Lake Urmia in Moghan plain using entropy technique showed that from the environmental point of view, the consequence of reducing available water, the economic point of view, the consequence of increasing agricultural land loss and necessity food imports and the socio-political consequence of increasing the lack of attention to social water rights have the highest weight among other consequences. Also, the results of TOPSIS method showed that the most important consequences of water transfer from Aras River to Lake Urmia in Moghan plain include environmental, socio-political and economic consequences, respectively.Suggestion: it is suggested that before implementing inter-basin water transfer projects, the environmental, economic and social consequences should be examined by organizations related to the water basin to reduce the amount of future damage caused by it.
خلاصه ماشینی:
همچنین نتایج وزن دهی پیامدهای طرح های انتقال آب بین حوضه ای رودخانه ارس به دریاچه اورمیه در دشت مغان با استفاده از روش اِنتروپی نشان داد که از جنبه محیط زیستی پیامد کاهش آب قابل دسترس ، از جنبه اقتصادی پیامد افزایش از دست رفتن زمین های کشاورزی و ضرورت واردات غذا و از جنبه اجتماعی- سیاسی پیامد افزایش بیتوجهی به حقآبه های اجتماعی به ترتیب بیشترین وزن را در بین دیگر پیامدها به خود اختصاص داده اند.
به تصویر صفحه رجوع شود شکل (١) مسیر انتقال آب از رود ارس به دریاچه ارومیه Figure (1) The route of water transfer from Aras river to lake Urmia شناسایی و گزینش معیارها، شاخص ها (پیامدهای انتقال آب از رود ارس به دریاچه ارومیه ) در این بررسی به منظور دستیابی به هدف های تحقیق ، مجموعه مناسبی از پیامدهای تاثیرگذار بر طرح های انتقال آب بین حوضه ای رودخانه ارس به دریاچه اورمیه در دشت مغان با استفاده از تحقیقات کتابخانه ای و رجوع به مقاله ها در قالب پرسشنامه شناسایی و استخراج شد و سپس به منظور تعیین درجه اهمیت پیامدهای محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی- سیاسی و امتیازدهی آنها، پرسشنامه ها بین گروهی متشکل از ٣٠ نفر متخصصان مرتبط با حوزه آب از جمله محیط - زیست ، منابع طبیعی و جهاد کشاورزی توزیع شد و از آنها خواسته شد با توجه به دیدگاه ، تخصص و تجربه های خود به هر کدام از پیامدهای (پرسش های پرسشنامه ) طرح های انتقال آب بین حوضه ای با تعیین یکی از پنج درجه اهمیت (مقیاس لیکرت ) امتیاز دهند (جدول ١) و در صورت وجود پیامد جدید آن را به فهرست اضافه کنند (٢٠٠٧ ,.