چکیده:
فراوانی وقوع فرین های اقلیمی در دهه های اخیر یکی از نمودهای تغییر اقلیم در جهان معرفی شد.رفتار مکانی و زمانی یکی از این فرین ها(اموج گرمایی)در ایران چگونه است؟ این هدف، با تعیین امواج گرمایی (موج گرما= صدک 95 دمای حداکثر روزانه و تداوم 3 روز و بیشتر در ماه)با استفاده از داده های دمای حداکثر روزانه در 49 ایستگاه سینوپتیک ایران برای دوره نرمال اقلیمی(1980-2010)، با روش تحلیل مولفه اصلی(PCA) و خوشه بندی(CL) تعیین گردید.نواحی همگن موج گرما در سه مقیاس فصلی، دوره ای و سالانه بر مبنای موج گرما در ماه(12 ماه) مشخص شدند. نتایج حاکی است، الگوی مکانی امواج گرمایی ایران، نواحی همگن در طی سال است، و انسجام و همگنی مکانی نواحی مذکور در دوره سرد سال بیشتر از دوره گرم میباشد. ناحیه کوهستانی و کوهپایهای با متوسط ارتفاع بیش از 1000 متر از سطح دریا در راستای رشته کوه البرز و زاگرس، بیشترین فراوانی وقوع موج گرما در مقیاس های زمانی مطالعه را داراست، و نواحی ساحلی (اعم از شمال و جنوب ایران) با متوسط ارتفاع کمتر از 500 متر، کمترین موج گرما را تجربه میکنند. بین امواج گرمایی ایران و بیشینه های دمایی تفاوت وجود دارد، چرا که در سه دهه گذشته، دهه 2000 بیشترین وقوع امواج گرمایی در همه نواحی ایران، و برعکس دهه 90(گرمترین دهه ایران و جهان)، کمترین وقوع امواج گرمایی در نقاط مختلف ایران حادث شد. همچنین امواج گرمایی در فصول انتقال از سرد به گرم(زمستان به بهار) همگن تر و با رخداد بیشتر نسبت به گذر از گرم به سرد(تابستان به پاییز) می باشند. طبعتاً با شرایط اقلیمی و محیطی ایران از یک طرف و برآورد هیئت بین الدول تغییر اقلیم در ارتباط با افزایش این رخداد در عرض های مشابه ایران، برنامه ریزی دقیق تر برای کاهش پیامد مفید است.