چکیده:
در این مقاله با ارائه تعریفی از عقلانیت 1-نظری و عملی و 2-عقلانیت ابزاری و غیرابزاری سازوکاری برای دفاع از عقلانیت عملی التزام به آموزه های دینی یا دینداری ارائه شده است. ابتدا با تکیه بر نظریه آبراهام مزلو درباره هرم نیازهای انسان و نظریه‌های تدئوس متز و سوزان ولف درباره معنای زندگی از عقلانیت معناداری زندگی به مثابه هدف اساسی در زندگی انسانها دفاع شده است سپس به مدد نظریه توصیفی نینیان اسمارت پدیدارشناس دین معاصر درباره ابعاد دین سازوکاری برای دفاع از عقلانیت عملی ابزاری دینداری ارائه کرده و نشان داده‌ایم که اگر ادیان بتوانند به مدد ابعاد گوناگون خویش سطح خاصی از نیازهای انسان در نظریه مزلو را تامین کرده و در نهایت، طبق نظریه متز و ولف، به زندگی مومنان معنا -بخشند، میتوان از عقلانیت ابزاری دینداری دفاع کرد. نیاز دفاع از عقلانیت ابزاری دینداری به عقلانیت نظری آموزه های دینی، فراگیری مفهوم معناداری زندگی به مثابه هدف دینداری در تبیین عقلانیت عملی دینداری در مقایسه با دیگر اهداف دینداری ، توان معنابخشی ادیان به زندگی انسانها یا دست کم، به زندگی مومنان به خویش به مثابه یکی از ملاکهای عقلانیت دینداری و تفکیک میان سازوکار عقلانیت دینداری و تحقق این سازوکار در مقام عمل از زمره نکاتی است که در ارزیابی بدانها اشاره شده است.
Presenting definitions for (1) theoretical and practical as well as (2) instrumental and non-instrumental rationality, this paper provides a mechanism for defending the practical rationality of commitment to religious teachings or religiosity. First, relaying on the Abraham Maslow's theory of hierarchy of needs and the theory of Thaddeus Metz and Susan Wolf on the meaning of life, the rationality of “meaningfulness of life” as a fundamental goal in human life has been advocated. Thus, based on the descriptive viewpoint of Ninian Smart, the contemporary phenomenologist of religion, about the various dimensions of religion, the paper provides a mechanism for defending the practical instrumental rationality of religiosity. It is shown that if religions, regarding their various dimensions, be able to provide a certain level of human needs in Maslow's theory, and give meaning to life of believers according to Metz and Wolf, then defending the instrumental rationality of religiosity would be able. The need to the theoretical rationality of religious teachings to defend the instrumental rationality of religiousness; the comprehensiveness of the concept of "meaning of life" as the goal of religiosity in explaining the practical rationality of religiousness, compared to other purposes of religiousness; the ability of religions to give meaning to human life, or at least to the lives of believers, as one of the criteria ;
خلاصه ماشینی:
ابتدا با تكیه بر نظریه‌های تدئوس متز و سوزان ولف درباره معنای زندگی و نظریه آبراهام مزلو درباره هرم نیازهای انسان از عقلانیت "معناداری زندگی" به مثابه هدف اساسی در زندگی انسانها دفاع شده است سپس به مدد نظریه توصیفی نینیان اسمارت پدیدارشناس دین معاصر درباره ابعاد دین سازوكاری برای دفاع از عقلانیت عملی ابزاری دینداری ارائه كرده و نشان داده‌ایم كه اگر ادیان بتوانند به مدد ابعاد گوناگون خویش سطح خاصی از نیازهای انسان در نظریه مزلو را تامین كرده و در نهایت، طبق نظریه متز و ولف، به زندگی مومنان معنا بخشند، میتوان از عقلانیت ابزاری دینداری دفاع كرد.
لذا پس از تعریف عقلانیت به نظری و عملی و تقسیم عقلانیت عملی به ابزاری و غیر ابزاری، با تكیه بر نظریه‌های تدئوس متز 1 و سوزان ولف 2 (1952) درباره معنای زندگی و نظریه آبراهام مزلو 3 (1908-1970) روان‌شناس انسان‌گرا درباره هرم نیازهای انسان از عقلانیت غیرابزاری «معناداری زندگی» به‌مثابه هدف اساسی در زندگی انسانها دفاع شده سپس با تكیه بر نظریه توصیفی نینیان اسمارت درباره ابعاد ادیان 4 یا به تعبیر نینیان اسمارت، «ابعاد امر قدسی» 5 سازوكاری برای دفاع از عقلانیت عملی ابزاری دینداری ارائه و نشان داده شده است كه چگونه هریك از ابعاد دین می‌توانند به زندگی مؤمنان معنا دهند.
در مقام دفاع از عقلانیت ابزاری این بعد میتوان گفت كه اگر ادیان بتوانند به مدد بعد آموزه‌ای خویش بخشی از نیازهای شناختی مؤمنان را برآورده سازند، خواهند توانست به زندگی مؤمنان معنا دهند و در نتیجه، از عقلانیت ابزاری برخوردار شوند زیرا طبق نظریه مزلو، نیازهای شناختی یكی از نیازهای اساسی انسانها است و طبق نظریه متز ، میتوان گفت تأمین نیازهای شناختی می‌تواند به رشد ساحت عقلانی انسانها كمك كند یا به تعبیر ولف، موجب احساس رضایت در آنان شود.
(
, 
, 
)
