چکیده:
توسعۀ اسلام در مناطقی که بعدها بخشی از قلمرو اتحاد جماهیر شوروی سابق را تشکیل داد، نخست در قرن هفتم میلادی(قرن اول هجری)صورت گرفت.در آن ایام خلفای مدینه لشکرهای پیروزمند عرب به مناطق شرقی ماورای قفقاز رخنه کردند و در قرن دهم میلادی، اسلام به عنوان مذهب در آسیای میانه حاکم شد. پس از اینکه خان هازیک در اوایل قرن چهاردهم اسلام آورد ؛اسلام به یکی از عوامل مسط بر تاریخ روسیه تبدیل گردید ویژگی خاص اسلام از عوامل تاریخی وبه همان نسبت از تحولات اخیر ریشه میگیرد. شمار زیادمسلمانان والگوهای پراکندگی جغرافیایی آنها در فدراسیون روسیه همراه با اهمیت اسلام به عنوان یکی از اجزای اصلی هویت فردی وگروهی مسلمانان روسیه و ویژگی آنها در سازماندهی اجتماعی وسیاسی جوامع مسلمان اهمیت آن را افزایش میدهد. وقوع انقلاب اسلامی تاثیر عمیقی بر احیاگری اسلامی در آسیای مرکزی و قفقاز برجا گذاشته است. بیداری اسلامی در بین مسلمانان شوروی قبل از این که کامل به بلوغ برسد وبه یک جریان نیرومند وآشکار سیاسی در مقابله با قدرت حزب کمونیست تبدیل شود، با فروپاشی شوروی مواجه شد. پس از اضمحلال شوروی، اسلام جایگزین آماده‌ای به جای ایدئولوژی کمونیستی بود. از دیگر عوامل تاثیر گذار بر بیداری اسلامی در شوروی سابق، ویژگی‌های مهم حضرت امام خمینی و قدرت کلام، پیام و عمل ایشان بود. در خصوص وضعیت آسیای مرکزی و قفقاز می‌توان به موضوع‌های مختلفی اشاره کرد،اما یکی از مهم ترین آنها ظهور پدیده‌ای به نام "تجدید حیات اسلام" است. در مورد شیعیان و پیروان اهل بیت (ع) در داغستان باید به شهر دربند یعنی تنها شهر شیعه در روسیه اشاره نمود که اکثر مردم آن نیز مقلد آیت الله فاضل لنکرانی (ره) و آیت الله خامنه‌ای می‌باشند که کتب ایشان به زبان روسی در اختیار جوانان و مقلدین قرار دارد.
خلاصه ماشینی:
کلید واژه: اسلام، قفقاز، انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی، شیعیان روسیه مقدمه اسلام شناسی غربی در عصرحاضر تلاش دارد تا کشورهای اسلامی رابه صورت اجزای یک مجموعه واحد که براساس دین مشترک تشکیل شده اند بررسی کندغربی هادلایل گستردگی وسیع و قدرت نفوذ اسلام درتمام عرصه‌های زندگی این کشور را ویژگی خاص اسلام به عنوان یک سیستم دینی بیان میکنند(شفیعی،1388ص40) اسلام افزون بر نقش مؤثر در شکل‌گیری جهان بینی روسیه ودر نتیجه عملکردآن در عرصۀ خارجی از آغاز سدۀ هجدهم عامل مهمی در سیاست خارجی روسیه نیز بوده است.
در قرن 16 حاکم نشین روسیه بسیاری از مناطق مسلمان نشین را تصرف کرد و این تصرف با کشتار مسلمانان، آواره کردن و خرابی مساجد همراه بود، مسلمانان نمی‌توانستند مراسم دینی خود را اجرا کنند، مساجد و مدارس دینی خراب شدند طلبه‌های دینی مورد تعقیب و کشتار قرار گرفتند، حتی به خانواده‌هایشان هم رحم نشد و موضوع مهم دیگر شروع تبلیغات شدید برای مسیحی کردن مسلمانان بود و حتی کوشیدند با فراهم کردن موقعیت‌های اقتصادی و بخشیدن زمین و اگر نشد از راه اعمال زور مسلمانان را از دین خود دور نمایند.
با وجود این که بیشتر افراد مراسم مذهبی را به جا نمی‌آوردند، اسلام به عنوان پایه و اساس اصلی ساختار فرهنگی و تاریخی مسلمانان همچنان پابرجا بود البته دولتمردان شوروی سرانجام دریافتند که مذهب چیزی نیست که بتوان با زور آنرا از اذهان مردم زدود و از طرف دیگر بسیاری از مسائل با اعتقادات دینی حل می‌شود.
(همان منبع،ص161) 4-4- اداره روحاني مسلمانان يا انجمن مساجد روسيه: اين سازمان در سال 1994 در شهر الييلنفسك بوجود آمد.
(
, 
, 
)
