چکیده:
همزمان با شروع جنگ اول جهانی، کشور ایران دچار مصائب و مشکلات فراوانی شد و مناطق مرزی در غرب و شمال‌غرب، مورد تاخت و تاز عثمانی و روسیه قرار گرفت. در این دوره، ایالت آذربایجان، خصوصاً شهرهای غرب دریاچه ارومیه، دچار مشکلات عدیده‌ای شدند. شهرهای ارومیه و سلماس و خوی بیش از دیگر مناطق مورد غارت و کشتار و چپاول قرار گرفتند. اما آنچه مهم است، اینکه در این دوره، مسیحیان ساکن در این منطقه، اعم از آشوری و ارمنی در پی استقلال‌خواهی و ایجاد سرزمین مستقل برآمدند. کوچ اجباری مسیحیان ساکن شرق عثمانی که به جیلو معروف بودند، از علل مهم ایجاد اندیشه تفکر استقلال‌خواهی بود. تنوع قومی و زبانی، زندگی عشیره‌ای و ایلیاتی، حضور فعال میسیونرهای مذهبی و جبهه‌بندی‌های سیاسی و سرزمینی دولت‌های درگیر در جنگ اول جهانی، به‌ویژه کشورهای همسایه ایران؛ روسیه و عثمانی از عوامل مؤثر در ظهور ایده و اندیشه استقلال و جدایی‌طلبی مسیحیان غرب دریاچه ارومیه بود. این پژوهش، در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که چرا مسیحیان ساکن غرب دریاچه ارومیه به فکر استقلال افتادند و رؤیای ایجاد سرزمین آشور را در سر پروراندند و به همدستی با جیلوها و روس‌ها پرداختند.
خلاصه ماشینی:
مهاجرت جيلوهاي عثماني به اروميه و فعاليت هاي مخرب آنها در اين شهر در خاک عثماني و در نوار مرزي با ايران "آذربايجان غربي"، جمـع کثيـري از نسـطوريان در شهرهاي وان ، نصيبين و جولاملک سکونت داشتند که با کردهاي آن منطقه از لحاظ شکل و مد لباس و طرز زندگي، حتي اخلاق و عادات شـباهت داشـتند و مـيتـوان گفـت کردهـاي مسيحي بودند؛ در بعضي روستاهاي اروميه از جمله ترگور و مرگور، عـده اي از ايـن کردهـاي مسيحي زندگي ميکردند و آنها را جيلو يا جلو ميناميدنـد و بـا جيلوهـاي سـاکن در خـاک عثماني در ارتباط بودند و در آن دوره رئيس آنهـا مارشـيمون بـود کـه در دهکـده قوجـانس اقامت داشت (انزلي، ١٣٧٨: ١٨٨-١٨٧).
ايـن گروه ، هنگام حمله عثمانيها و کوچ و يا فرار مسيحيان ، شهرهاي محل اقامت خـود را تـرک نکردند و اقدامات شايسته اي انجـام دادنـد (دهقـان ، ١٣٤٨: ٤٧٧-٤٧٦)، عـاليجنـاب اميـل سنتاک نيز سعي ميکرد از کشتار مسيحيان و مسلمانان جلوگيري کند و بـا کارهـاي زشـت مسيحيان موافقت نداشت (همان ، ٤٩٨) هيأت مذهبي آمريکايي هيأت يا ميسيون مذهبي آمريکايي بيشتر کارهاي سياسي ميکردند تـا مـذهبي و تمـام امکانـات خود را براي تقويت نيروهاي ضدعثماني و جداييطلب بـه کـار مـيبردنـد (نيکتـين ، ٢١٠:١٣٢٦) مستر شيت ، رئيس ميسيون رور آشيد بود و در جريان استقلال خواهي مسيحيان و به طـور اخـص در جريان جنايات و غارت هاي جيلوها، تمايلي به برقراري صلح بين مسلمانان اروميه و مسـيحيان (جيلو و آشوري و ارمني) نداشت و خواهان تسلط و چيرگي مسيحيان آشوري بـر امـور شـهرهاي اروميه و سلماس و خوي بود (کسروي، ١٣٥٠: ٧١٩/٢؛ دهقان ، ١٣٤٨: ٤٧٧).
(
, 
, 
)
