چکیده:
یکی از عوامل مؤثر بر روند تغییرات پدیدهی گردوغبار، نوسانات پارامترهای اقلیمی و بهتبع آن، خشکسالی است. تحقیق حاضر با هدف بررسی روند تغییرات شاخص تجربی طوفان گردوغبار (DSI) و رابطهی آن با شاخصهای خشکسالی بارندگی استانداردشده (SPI) و شاخص بارش-تبخیر و تعرق استانداردشده (SPEI) در دامنهی جنوبی البرز صورت گرفت. پس از اخذ کدهای هواشناسی، شاخص تجربی طوفان گردوغبار (DSI) فصلی-سالیانه، دهساله محاسبه و پهنهبندی گردید. سپس SPI و SPEI ماهانهی ایستگاههای با دورهی آماری سیساله، محاسبه و استانداردسازی شد. روند تغییرات زمانی DSI را با استفاده از روشهای آماری کندال و پیت بررسی کردیم و درنهایت همبستگی آن با شاخصهای خشکسالی هواشناسی به روش پیرسون انجام گردید. نتایج نشان داد که از غرب به شرق، بر شدت گردوغبار افزوده شده و در فصل بهار با حداکثر شدت قابلمشاهده است. تغییرات سالیانهی DSI (۲۰08-۲۰17) شکل نامنظمی از خود نشان داده و دارای روند نیست؛ بهطوریکه در سال ۲۰۰۸ شدت گردوغبار بالا بوده و در سال بعد کاهش محسوسی داشته و مشابه آن در ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ مشاهده گردید. همچنین روند تغییرات زمانی DSI نشان داد که ایستگاههای غربی و مرکزی دارای روند معنیدار بوده و هرچه به سمت شرق میرویم، تغییرات زمانی نامنظمتر و فاقد روند معنیدار است. از طرفی همبستگی معنیداری بین شاخص DSI و SPI وجود نداشته و بین شاخصهای DSI و SPEI بهجز قسمت غربی منطقه، یک رابطهی منفی وجود داشته است که در برخی از ایستگاهها با شدت بالا به صورت ارتباط معنیدار بوده و با استاندارسازی، این ارتباط نیز مشهودتر میگردد. بهطورکلی، لحاظ نمودن بارندگی به همراه درجه حرارت و تبخیر-عرق، همبستگی بهتری با شاخص گردوغبار نشان داده که نتایج این تحقیق میتواند در بحث پایش و برنامههای بیابانزدایی و جلوگیری از گسترش بیابان و نیز آمادگی در برابر طوفانهای گردوغبار مفید واقع شود.
One of the Factors affecting on the trend of changes in dust phenomenon, is the fluctuations of climatic parameters and consequently drought. The purpose of this study was to investigate the trend of changes in Dust Index (DSI) and its relationship with drought indices (SPI and SPEI) in the southern range of Alborz. After of receiving the meteorological codes, seasonally-annually ten years DSI was calculated and zoned. Then standardized monthly DSI, SPI and SPEI stations with thirty-year period and assessment DSI temporal changes trends, using of Man Kendall and Petit statistical methods and finally, its correlation with SPI and SPEI was performed by Pearson method. The results showed that from west to east, increased the intensity of the dust and in spring was observed with maximum intensity. Annual changes of The DSI (2017-2008) are irregular and do not have a trend, as in 2008, the intensity of dust high and the next year sensible a decline, similar to 2016 and 2017 seen. Also the trend of DSI time changes showed that the west and central stations had a significant trend and as we move eastward the temporal changes were irregular and without significant trend. On the other hand, there was no significant correlation between DSI and SPI indices and there was a negative relationship between DSI and SPEI except for the western part of the region which in some stations is high-intensity, this significant relationship, and with standardization, this relationship becomes even more evident. In general, considering precipitation with temperature and evapotranspiration has shown a better correlation with the dust index, as well as changes in socioeconomic factors as an influential factor on dust should be discussed and examined.
خلاصه ماشینی:
نتایج خشک سالی نشان داد که در ایستگاه کرج سال ٢٠١٣ خشک سالی شدید و در ایستگاه قزوین سال ٢٠٠٨ خشک سالی 1- Dust Storm Index (DSI) 2- Tan 3- Aishajiang 4- Amgalan 5- Albugami 6- Yang 7- Munson بسیار شدید رخ داده است .
سپس از بین ٢٠ ایستگاه ، ٥ ایستگاه با دوره ی آماری سی ساله انتخاب و شاخص گردوغبار DSI به صورت ماهانه محاسبه گردید و جهت اخذ نتایج منطقی با توجه به نوع کدهای گردوغباری (گردوغبارهای موجود در منطقه ) در نرم افزار DIP به صورت ١٢، ٩، ٦، ٣، ١ ماهه استانداردسازی و روند تغییرات آن با استفاده از روش های نا پارامتریک من -کندال و پتیت در نرم افزار XLSTAT بررسی شد و درنهایت ، رابطه ی بین شاخص گردوغبار و خشک سالی با استفاده از همبستگی پیرسون مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت .
(رجوع شود به تصویر صفحه) 16- McTainsh 17- World Meteorological Organization ٣-٣- محاسبه ی شاخص های خشک سالی هواشناسی ٣-٣-١- شاخص بارش -تبخیر و تعرق استانداردشده ١٨ شاخص SPEI، یک شاخص مناسب برای پایش و ارزیابی شدت خشک سالی ها در شرایط روند افزایش دمای کره ی زمین است (٢١-١٠ :٢٠١٤ ,Wang et al ;١٧١٨-١٦٩٦ :٢٠١٠ ,Vicente-Serrano et al).