چکیده:
شاید اگر امروز با کسوف شمس مواجه نبودیم آموزهها و آرای تربیتی شمس برای ما ایرانیان شناختهشده بود. اکنون بر ما است بازخوانی و گوش فرادادن به رهنمودها و سخنان او به عنوان مربیای فراموششده؛ مربیای که بعضی از درسهای او همچون دعوت به معنویتی مبتنی بر عشقورزی و صلح به عنوان میراثی تربیتی و فرهنگی از مرز زمان و مکان زندگی شمس گذشته و همچنان با انسان و برای انسان به یادگار مانده است.
مقالۀ حاضر با مرور آراء و اندیشههای شمس تبریزی از دیدگاه تربیتی، پس از بررسی کفایت تفکرات و تأملات شمس برای دریافت دلالتهای تربیتی، به جستجوی پاسخ این پرسش میپردازد که ویژگیها و ابعاد تربیت معنوی از منظر او چیست. بازخوانی آرای شمس تبریزی در این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی و در تعامل میان ساختار برگرفته از ادبیات پژوهشی رشتۀ تعلیم و تربیت با تحلیل، استنباط و استنتاج حاصل از بررسی محتوا و متن مقالات شمس به دست آمده است. بر این اساس میتوان از یافتههایی برای تربیت معنوی همچون مبانی (آزادی، اراده، اخلاص)، اصول (معنویت و روحانیت)، اهداف (عشقورزی و ترک خودخواهی) و روشها (خاموشی، مواجهه، گفتوگو) سخن گفت. تربیت معنوی با استناد به قرائت شمس دارای ابعاد شناختی (همچون تفکر شهودی)، عاطفی (شادمانی و شفقت) و عملی (تربیت نفس و روح) است.
. Perhaps if we had not faced the eclipse of the sun today, Shams' teachings and educational views would have been known to Iranians. Now we should re-read and listen to his instructions and words as a forgotten coach. An educator whose lessons, such as the invitation to a spirituality based on love and peace as an educational and cultural heritage, have crossed the boundaries of the time and place of his life and are still remembered by man and for man. The present article reviews the views and ideas of Shams Tabrizi from an educational perspective, after examining the adequacy of Shams' thoughts and reflections to receive educational implications, seeks the answer to the question of what are the characteristics and dimensions of spiritual education from his perspective. Rereading the views of Shams Tabrizi in this research, with a descriptive-analytical approach and in the interaction between the structure derived from the research literature of the field of education with analysis ,deduction and inference obtained by examining the content and text of Shams' essays. Based on this, we can talk about findings for spiritual education such as foundations (freedom, will, sincerity), principles (spirituality), goals (lovemaking and abandoning selfishness) and methods (silence, confrontation, dialogue). Spiritual education based on the recitation of Shams has cognitive (such as intuitive thinking), emotional (happiness and compassion) and practical (training of soul and spirit) dimensions.
خلاصه ماشینی:
به نظر می رسد با توجه به مرجعیت دین و معنویت در جوامع فرهنگی امروزی همچنین قرائت انسان گرایانۀ شمس از دین و معنویت [۲۲]، مرور و بازخوانی آثاری مهجور در تعلیم و تربیت معنوی همچون مقالات شمس ٣ می تواند گشایش گر مسیری نظری و عملی برای صلح ، عشق ورزی و دوستی باشد.
با وجود اینکه نمی توان نظام و ساختاری صلب و قطعی را از اندیشه های واسازانه و سیال شمس برای تعلیم و تربیت معنوی امروز استخراج کرد و از طرف دیگر نمی توان ساختاری مفروض را از ادبیات پژوهش تربیتی درنظر داشت و مفاهیم و مضامین برگرفته از مقالات را در آن ریخت ، اما نمی توان از پژوهشی محتاطانه با عدم تأکید بر تعمیم و تثبیت دائم نتایج نیز دست شست .
عدم استخراج ساختاری از دل مقالات شمس بیشتر از این جهت بوده که پیش - فرض ها و قرائت های پژوهشگران نقشی کمتر در قالب الگو داشته باشد و از طرفی برای فعالیت میان رشته ای و نیز آشنایی بیشتر پژوهشگران به سنت و ادبیات پژوهشی تربیتی ، قالب و ساختار از آنجا کسب شده است .
اگر چه به نظر می رسد مکتب تربیت معنوی شمس ، موجه و بامعنا است اما این امر به معنی تأکید شمس بر مکتبی منسجم یا قصدمندی او برای باقی گذاشتن چنین الگو، مدرسه و میراثی از خود نیست ، بلکه یافته های پژوهشی استنتاج شده از آرای شمس ، بیش از آنکه طرحی برای نظام سازی و مکتب پردازی باشد، ارائۀ افق و چشم اندازی تربیتی است .