بررسی وضعیت افول پایگاه قدرت در دوره سلطان مسعود غزنوی مقاله

ناسازگاری درونی در قدرت نظامیان عصر غزنوی از ظهور اولین تا واپسین سلاطین این سلسله حکومتی به ویژه در زمان حکومت مسعود (432-421ق.) و پیشتر محمود (421-389ق.) از عوامل افول آن به شمار می‌رود. این مقاله پس از مروری بر ساختار سیاسی و نظامی حکومت غزنوی، علل افول پایگاه قدرت در قلمروی زمانی حکومت سلطان مسعود غزنوی (432-421ق.) را با محوریت تعارض‌های موجود در درون شاکله قدرت نظامی غزنویان و در قالب محورهای آشوبهای درونی، پیکارهای بیرونی، نزاع برای کسب قدرت و ستیزه‌جویی‌های خواص حکومتی بررسی می‌کند. این تعارض درونی به حدی بود که راهکارهای معطوف به خروج از وضعیت بی‌ثبات پیش‌آمده را غیرموثر ساخت.

با این حال ، اظهار نظر برخی از محققان که کدخدا، جاسـوس مخفیانـه سلطانی در انتقال اخبار و کارکرد سپهسالار٣ بود، محل تردید است ؛ چرا که اختلاف بیـان شده ، بین ابوالحسن علی قاضی شیرازی کدخدا با احمد ینالتکین سپهسالار هندوستان بـر سر امور مالی بود که احمد بن حسن میمندی وزیر (٤٠١-٤١٦ و ٤٢٢-٤٢٤ق . لازم به توجه است که دلیـل اصـلی پیـروزی غزنویـان در هنـد، بـیش از آن کـه بـه 1 تجهیزات ، مهارت و فرماندهی ایشان وابسته باشـد، نـاظر بـر فروپاشـی هندوشـاهیان و منازعات سیاسی و درونی حکام محلّی هند بود تا آن جا که سلطان محمود در کارنامه خود از شش اردوکشی به هند، متحمل چهار شکسـت شـده بـود. هم چنین ، نزدیکی به غزنه و بهره گیری از عنوان غزا برای دار الکفر جهت جلب حمایت معنوی – عاطفی بین مسلمانان و حکومت هـای هـم جـوار و خلافـت عباسی ، ملّقب شدن سبکتکین و محمود به عنوان امیر غازی و سپهسالاران بـه غـازی و تشکیل دسته غازیان ١ از دیگر مزایای توجه فتوحات به هند بود. فراوانی مراکز تصمیم سازی حکومت مسعود و رویکرد تقابلی آن با هـواداران سـلطان محمود، عامل تشکیل گروه نظامی ضد حکومتی در مرزهای شمالی از طرف داران محمود بود که حتی در شکل مشوقان و راهنمایان محلّی سلاجقه در حملـه بـه قلمـرو غزنویـان همچنین آگاه ساختن آن ها به نقاط ضعف و قوت ، مهارت ها، سپهسالاران ، شرایط اقلیمـی و تاکتیک های جنگی سپاهیان غزنوی تحت فرمان پوری تگین ، نقـش آفرینـی کردنـد و بیشترین یاری را به سلاجقه رساندند.