گنبد حرم مطهر امام رضا علیه السلام مقاله

روضه یا مدفن امام رضا (ع)، هستۀ اولیۀ حرم مطهر رضوی، همواره مورد توجه و توسّل خاص شیفتگان و به تبع متولیان و معماران وهنرمندان بوده است. قداست و کارکرد آن مکان معنوی ایجاب کرده که ضمن مراقبت از آن، سعی شود بهترین و والاترین جایگاه و شرایط را به لحاظ موقعیت، ایستایی و تزیینات داشته باشد. بنابراین در طول زمان بناهای جانبی مرتبط با آن گسترش یافته، استحکام آن تامین شده و در زینت بخشی آن متناسب با شرایط زمان اقدام کافی و وافی صورت گرفته است، اما به نظر می‌رسد که ملاحظۀ جایگاه آن در مجموعه از اولویت خاص برخوردار بوده و با ارتفاع گنبد فراز مرقد امام (ع) آن مقصود حاصل و روضۀ مطهر در میان بناهای پیرامونی برجسته شده است. امتیاز و اشراف گنبد زمانی ضرورت یافته که ساخت بناهای دیگر در مجاورت حرم مطهر آغاز شده و ارتفاع برخی از آن‌ها مثل گنبد و ایوان‌های مسجد گوهرشاد و گنبد دارالسیاده بر بلندای حرم پیشی گرفته و از شان و منزلت حرم مطهر کاسته است. از زمانی که گنبد مرتفع دوپوشهای بر فراز روضۀ مطهر ساخته شده، گنبد نماد مجموعه معماری آستان قدس رضوی و نقطه عطف و توجه شیفتگان و مومنان گردیده و روز به روز بر شکوه و جلال آن افزوده شده است. چگونگی تغییر شکل قطعی گنبد حرم مطهر با اینکه بسیار اهمیت داشته، به دلایل نامشخص در تاریخ آستان قدس رضوی ناگفته و نانوشته مانده است. در این مقاله کوشش خواهد شد ضمن مروری بر سیر تحول گنبد و حرم مطهر، زمان و چرایی شکل‌گیری گنبد مطهر به فرم کنونی آن بیان شود.