چکیده:
جغرافینگاران ایرانی علاوه بر جغرافیا، شیوه زیست مردم و عقاید دینی و مذهبی و محدوده قلمرو آنها در ایران را در مناطق گوناگون این سرزمین مورد بررسی قرار میدهند. از جمله این جغرافیینگاران؛ حمدالله مستوفی بود. در سنت جغرافیانگاری که از قرون نخستین اسلامی شروع شده بود تا عصر ایلخانان مغولان نیز ادامه داشت. در این پژوهش قصد بر آن است که زندگی این مؤلف و تسلط علمی این مؤلف اثر با تکیه بر اثر جغرافیایی او یعنی نزهةالقلوب و اهمیت تاریخی آن مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که جغرافیینگاران ایرانی با نگرش خاص خود به سرزمین ایران، اهداف خود مبنی بر شناخت تاریخی این سرزمین جاوید و تمایز آن با سرزمینهای دیگر را وجه همت خود قرار داده بودند، بررسی آثار آنها از نظر تاریخی ارزش و اهمیت بسیاری دارد. در این میان پرداختن به زندگی آنها و معرفی آثارشان از جنبه تاریخی از جمله کارهاییست که محققان در حیطه علوم انسانی به صورت عمومی و در حیطه جغرافیا به صورت خاص، باید آن را مورد توجه قرار دهند
The way of life of people and religious beliefs and the scope of their territory in Iran, in addition to geography, has been studied by Iranian geographers in different parts of this land. These geographer; For the model selected in this research is Hamdallah Mostofi. The tradition of writing geography books that began in the first centuries of Islam continued until the time of the Mongol patriarchs. Our goal in this study is to examine the life of this author and his scientific mastery, relying on his geographical work, namely Nozha al-Qulub, and its historical significance. Whereas Iranian geographers, with their special attitude towards the land of Iran, had set their goals on the historical knowledge of this eternal land and its differentiation from other lands, examining their works is of great historical value and importance. Among these are dealing with their lives and introducing their works from a historical point of view Researchers in the field of humanities in general and in the field of geography in particular, should pay attention to it.
خلاصه ماشینی:
تاريخ ارسال : ٠٣ / ٠٩ / ١٤٠٠ تاريخ پذيرش : ١٠ / ٠٩ / ١٤٠٠ بررسي زندگينامه علمي حمدالله مستوفي با تکيه بر نزهۀالقلوب و اهميت آن در آموزش تاريخ غلام رضا رحيميان ١ اسماعيل سپهوند٢مجيد سپهوند 3 چکيده جغرافينگاران ايراني علاوه بر جغرافيا، شيوه زيست مردم و عقايد ديني و مذهبي و محدوده قلمرو آنها در ايران را در مناطق گوناگون اين سرزمين مورد بررسي قرار ميدهند.
در رابطه با تاريخ گزيده اثر تاريخي مستوفي که يک تاريخ پاکيزه است بايد چنين گفت که اين تأليف از منابع مهم تاريخ ايران است که به پادشاهان و حکام ايراني و بررسي دوره هاي سلجوقيان و خوارزمشاهيان و مغولان پرداخته و تاريخ فرقه نزاريان را هم به خوبي توضيح ميدهد(بهار، ١٣٨٠: ٣٧٨؛ سپهوند، ١٣٩٢: ٢٢؛ رنجکش ، ١٣٨٦: ١١٠).
مستوفي با نوشتن کتاب نزهۀالقلوب ثابت نمود که علم جغرافيا در زمان او بسيار مورد توجه بوده و با توجه به متن اثر او و تسلط او بر اين علم به ما نشان داد، دست توانايي در اين عرصه دارد و اهميت اثر او بيشتر از اين نظر است که هم به زبان فارسي است و هم بعد از آن آثار جغرافيايي مانند جغرافياي حافظ ابرو به اين زبان ملي و ميهني در قلمرو ايران به منصه ظهور رسيد (رنجکش : ١١٠).
با اين که اين کتاب در همين موضوع نوشته شده ، اما از نظر تاريخي نيز حائز اهميت است ؛ زيرا در پاره اي از موارد که ذکر شهر يا ولايت يا ناحيه اي را ميکند، تاريخ و حکومت و طرز کشورداري حکام و پادشاهان آنجا را نيز بيان ميکند، اما با تکيه بر قلمرو ايلخاني يعني ايران و عراق است (هويدا، ١٣٥٠: ٩٦؛ حميدي: ٣٣٨؛ عزاوي، ١٣٨١: ٧٢/٢).