چکیده:
در میان آثار امیرخسرودهلوی، اندیشمند و ادیب شهیر هندی، اثری وجود دارد که تفاوت‌های جدی با سایر آثار وی داشته، چون نگینی در میان دیگرِ کتاب‌ها فروزنده است. این کتاب تحت عنوان "دولرانی‌و‌خضرخان"، با وجود اهمیت‌های فرهنگی و اجتماعی فراوانی که دارد، اثری ناشناخته در ایران است. امیرخسرو در این اثر ضمن بیانِ داستانی غنایی، به اختصار، چگونگی گسترش و بسط اسلام توسط پادشاهان سلسله‌ی غوری در شبه‌قاره را روایت کرده است. از ورود اسلام به ایران، منابع مهمی در دسترس‌مان است اما شاید از راهیابی آن به سایر ملل به خصوص کشورهایی که دارای تمدن بومی و میهنی قوی بوده‌اند، کمتر خوانده و شنیده‌ایم. در این اثر، ضمن روایتِ یکی از داستان‌های عاطفیِ هندی، به شرایط اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی تغییر یافته‌ی آن دوران در شبه‌قاره توجه ویژه شده است. هدف از این مطالعه، معرفی و شناختِ این اثر کمترشناخته شده اما مهم، و بازشناسی محتوایی با تاکید بر پارادایم‌های اجتماعی آن است. برای حصول به نتایج، از روش اسنادی و کتابخانه‌ای استفاده شده است. یافته‌ها به ما نشان می‌دهد دین تازه، برخی از باورها، سنن و آیین‌های اجتماعی مردم آن سرزمین را ازجمله، ازدواج به شیوه مسلمانی(ونه هندی)، توجه به ازدواج و تشکیل خانواده به شکل درون‌گروهی و...، را دست‌خوش تغییر کرده است.
Among the books of Amir Khosrow Dehlavi, the famous Indian thinker and writer, there is a book that has serious differences with his other works, and it is really brilliant. This book is called " Dolarani and Khezer Khan ", despite its great cultural and social significance, it is an anonymous work in Iran. In this work, Amir Khosrow, while telling a love story, has briefly narrated how Islam was spread and expanded by the kings of the Ghori dynasty in India. There are important sources from the spread of Islam to Iran, but perhaps we have read and heard less about its spread to other countries, especially those with strong indigenous and patriotic civilizations. In this work, while narrating one of the Indian emotional stories, special attention is paid to the changed social, political and even cultural conditions of that time in India. The purpose of this study is to introduce and recognize this lesser known but important work, and to recognize the content by emphasizing its social paradigms. Documentary and library methods have been used to obtain the results. Findings show us that the new religion has changed some of the beliefs, traditions and social rituals of the people of that land, such as marriage in a Muslim way, attention to marriage and family formation within a group, and so on.
خلاصه ماشینی:
این کتاب ، برخلاف سـایر منظومـه هـای وی، رنـگ و بوی وقایع اجتماعی و تاریخی دارد و امیر خسرو از دریچـه ی ایـن اثـر، بـا بهـره منـدی از ظرفیت زبانی و دایـره واژگـانی زبـان هـای فارسـی، ترکـی، عربـی و هنـدی کـه در آن هـا تبحر داشته ، بخش مهمی از تاریخ اجتماعی و دگرگونی های فرهنگـی دوران خـود را بیـان داشته است .
٤ معرفی اثر نسخه ی مورد بررسی در این مطالعه ، به کوشش و تصـحیح محمـد وفـا بقـایف ، بـه شـکل دست نویس و نه با حـروف چـاپی، در سـال ١٩٧٥ مـیلادی، بـا شـمارگان ١٣٥٠ نسـخه از انتشارات دانش در شهر دوشنبه ، پایتخـت تاجیکسـتان امـروزی کـه در زمـان انتشـارِ اثـر از شـهرهای اتحـاد جمـاهیر سوسیالیسـتی شـوروی بـوده ، منتشـر شـده اسـت .
وی در وصف اثرش چنین میگوید: عروسی شد جمالش مایه عشق ز سر تا پای در پیرایـه ی عشـق شاعر مدعی است تمـامی ذوق و صـناعت خـود را بـرای خلـقِ ایـن منظومـه بـه کـار گرفته است و ظاهرا از محصول نهایی کار، خرسند و راضی است : ز بخشش ها که من در سـینه دارم بریــزم هــر چــه در گنجینــه دارم وگـــر در عشـــقبازی ره نـــدانی درآموزی گر ایـن افسـانه خـوانی که در هر بیت او پوشیده کاریست ز خون عاشقان نقش و نگاریست دگر زین نامـه ننویسـی بجـز نـام که کاهل را سفر باشد دوسـه گـام چو خواهی عشـق را پاینـده بنیـاد ز تلقین خضر گیر ایـن غـزل یـاد در نهایت آنکه شاعر معتقد است اثری که آفریده ، جاوید و ماندگار است : بر این بس نیست دیگـر خلـق نـادان بــه تحســین دادنــم دارنــد شــادان یکی از من غزل جوید و گر بیـت فشـانندم بـر آتـش روغـن زیـت بـــدودانگیزی زینگونـــه ســـوزی حدیث من بـدان مانـد کـه روزی امیر خسرو در جای دیگر این اثر به همین مطلب اشاره میکند: خطاب این کتاب عاشـقی بهـر دولرانی خضرخان ماند در دهر!
(
, 
, 
)
