چکیده:
جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی از قدرتهای بزرگ منطقه خلیجفارس میباشند که هرکدام از آنها به دنبال پیگیری منافع خود در این منطقه هستند. هر اقدامی که توسط عربستان سعودی در سالهای اخیر بهویژه در خصوص بحران سوریه، بحران یمن و بحرین صورت گرفته است منجر به واکنش جمهوری اسلامی ایران گشته است. جمهوری اسلامی ایران این اقدامات را تهدیدی علیه امنیت منطقهای و ملی خود میبیند؛ بنابراین، سوال پژوهش این است که در مقایسه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در منطقه خاورمیانه بهویژه در خصوص بحران سوریه، یمن و بحرین چه تفاوتی وجود دارد؟ فرضیه این مقاله بر این است که سیاست خارجی عربستان سعودی بر مبنای واقعگرایی تهاجمی است درحالیکه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای واقعگرایی تدافعی است.
خلاصه ماشینی:
رفتار سیاست خارجی عربستان در قبال سوریه کشورهایی که اغلب به دلیل اقتدارگرایی رژیم حاکم بر آنها دچار ایستایی سیاسی میباشند همواره از وقوع هرگونه تغییر گسترده در محیط پیرامونی خویش، بهویژه تغییر از پایین به بالا – به شکل انقلاب و یا قیام مردمی – بسیار هراسناک بوده و بیشتر طالب حفظ وضع موجود حتی در کشورهایی هستند که از رقبای منطقهای آنها به شمار میروند؛ زیرا بیم آن میرود چنین تغییری به درون مرزهای آنان تسرّی یابد ( احمدیان و زارع، ۱۳۹۰: ۸۱).
همین مسئله یعنی نزدیکی گفتمانی سیاست خارجی سوریه با گفتمان انقلاب اسلامی ایران، عربستان را به تلاش برای مقابله با این محور که با اتحاد با دولت عراق از صلابت بیشتری نیز برخوردار میشد، واداشت.
در حال حاضر نیز که حوثیها در قالب جنبش انصار الله در حال درگیری با عربستان سعودی هستند باید بررسی گردد که آیا جمهوری اسلامی ایران به این جنبش کمک مینماید یا خیر؟ الف) حمایت جمهوری اسلامی ایران از حوثیها برخی از کارشناسان معتقدند که جمهوری اسلامی ایران نقش زیادی در یمن ندارد و کمکهای نظامی و اقتصادی خود را به حزبالله و سوریه ارسال مینماید و حوثیها اهمیت بالایی را در سیاست خارجی ایران ندارند (TRANSFELD, 2017).
از همین رو، جمهوری اسلامی ایران تلاشهای عربستان سعودی را برای مدیریت تحولات یمن و به قدرت رساندن جریانهای وابسته با نگرانی دنبال میکند و خواستار نقشآفرینی همه جریانات مذهبی و سیاسی در آینده این کشور است.
جمهوری اسلامی ایران نیز در نقطه مقابل برای برقراری توازن در برابر عربستان سعودی به حمایت از حوثیها پرداخته است.