چکیده:
سوررئالیسم نوعی واکنش انسان معاصر از گمشدگی هویت انسانی دورهی مدرن بود. گریز از حقایق تلخی که تمدن علممدار و عقلگرایی مدرن به انسان عصر جدید عرضه کرد.اما عرفان اسلامی یک بازتعریف و تغییر بنیادی و معرفتی از جهان هستی بر پایهی دین است که مستلزم نگاه شناختی به کمک معرفت و شهود در تشخیص اجزای اصل و فرع دین بر مبنای اتصال به عالم حقیقت است. بنابراین بین نگاه عاشقانه-شهودی عارف با نگاه مادیگرای سوررئالیست از اساس تفاوت وجود دارد. این پژوهش در نقد و بررسی دیدگاههایی که مقولهی عرفان اسلامی- ایرانی را با مؤلفههای مکتب سوررئالیسم غربی مورد واکاوی قرار میدهند و یا سعی در یافتن نشانههای مشترک بین آن دو دارند، به نگارش در آمده است. در سالهای اخیر مقالات بسیاری در نشریات معتبر دردو جنبه پیرامون اثبات تأثیرپذیری سوررئالیست از عرفان اسلامی ویا واکاوی مؤلفههای آن در متون کهن عرفانی به رشتهی تحریر درآمده است. سوررئالیسم دارای اصولی است از جمله رؤیا،وهم،تخیل،نگارش خودکار،تصادف عینی،جنون و دیوانگی، امر شگفت و جادو است که تفاوتهای بارزی با شاخصهها و مفاهیم مکتب عرفانی-اسلامیدارد.در واقع اگرچه بین آثار عرفانی و سوررئالیستی شباهتهای صوری و عرضی دیده میشود. تمایزاتی که در حوزهی تخیل شهودی، کرامت، حقیقت، واقعیت، اصالت هستی و بیخویشی بروز مییابد. نتایج این پژوهش به شیوهی توصیفی- تحلیلی وبرمبنای مطالعات اسنادی صورت پذیرفته است نشان میدهد که نگرۀ ارتباط عرفان و سوررئالیسم که نخستین بار توسط علی احمدسعید( ادونیس) شاعرسوری مطرح گردیدوپس از وی درایران باتلاش های براهنی و فتوحی بسط وگسترش یافت، از بنیان تفاوتهای اساسی دارند.
Surrealism was a reaction of the contemporary man to the loss of modern human identity. Beware of the bitter truths that modern scientific and civilized civilization brought to modern man. But Islamic mysticism is a radical and epistemic redefinition of the universe based on religion that requires a cognitive perspective with the aid of knowledge and intuition in identifying the constituent elements of religion.It is based on the connection to the world of truth.So there is a difference between the mystical love-intuitive look and the surrealist materialist one.This research is intended to critique the viewpoints that have examined the issue of Islamic-Iranian mysticism with the components of the Western Surrealist school or attempted to find commonalities between the two.In recent years,numerous articles in prestigious journals have been published in two aspects about the proof of the surrealist influence of Islamic mysticism and its analysis of its components in ancient mystical texts. Surrealism has principles such as dream, illusion,imagination,autobiography,objective coincidence, insanity and madness,wonder and magic that have obvious differences with the characteristics and concepts of the mystical-Islamic school.n fact,though, there are formal and transverse similarities between mystical and surrealist works. The differences that arise in the realm of intuitive imagination,dignity,truth,reality,the essence of being, and apathy.The results of this descriptive-analytical study based on documentary studies show that the relation between mysticism and surrealism was first put forward by the poet Ali Ahmad Sa'id (Edonis) and then he was expanded in Iran by Brahani and Fathani expansions have.
خلاصه ماشینی:
دسته ي دوم ، مقالاتي که سنت ادبيات عرفاني ايران را با مباني سـوررئاليسـم مقايسـه کرده ، بر موارد مشـابه ميان آن دو مکتب صـحه گذاشته اند که بيشتر مبناي تحقيقات خود را آنچه که آدونيس در کتاب عرفان و ســوررئاليســم پيرامون ارتباط اين دو مکتب مطرح نموده قرار داده اند: به عنوان نمونه مشــتاق مهر و دســتمالچي (١٣٨٩)، عرفان و ســوررئاليســم از منظر زمينه هاي اجتماعي؛ و مطالعه ي تطبيقي کارکرد ضـمير ناخودآگاه در تجارب عرفاني و سـوررئاليسـتي نيز از همين نويسـندگان (١٣٨٨)، بهنام فر و غريب (١٣٩٦) تطبيق غزلي از مولانا با غزلي از ســنايي بر اســاس مؤلفه هاي مکتب ســوررئاليســم از جمله مقالاتي هستند که به روش تطبيقي به ارتباط عرفان و سوررئاليسم پرداخته اند.
آنچه را که به عنوان تشابهات عرفان و سوررئاليسم در اکثر پژوهش هاي علمي مورد توجه قرار ميگيرد ميتوان در اين عناوين خلاصه کرد: • مجاهده ي عرفاني= تمرکز ذهني سوررئاليستي؛ • توجه به خواب ها و رؤياها در عرفان = دسـتيابي به ضـمير ناخودآگاه از طريق خواب مصـنوعي و هيپنوتيزم در سوررئاليسم ؛ • سکر و بيخودي عرفاني= مستي سوررئاليستي از طريق بنگ و افيون ؛ • بيان خودکار (سخنان بدون انديشه و شطح )= نگارش خودکار سوررئاليستي؛ • مکاشفه ي عرفاني= تصادف عيني سوررئاليستي؛ • عجز از بيان روشن تجارب روحي و ذهني در هر دو مکتب ؛ • کرامات عرفاني= خرق عادت سوررئاليستي؛ • رسـيدن به فرازمان و فرامکان عرفاني= لحظه ي رواني در سـوررئاليسـم (ر.