چکیده:
حاکمیت، عنصر بنیادین و قوام بخش در شکلگیری و استمرار دولتهای مدرن در روابط بین‌الملل به حساب میآید. این مفهوم، با گذشت زمان، با تحول ماهوی مواجه شده به گونهای که در دوره معاصر، حاکمیت مطلق به حاکمیت نسبی و توام با مسوولیت تبدیل شده است. در این چارچوب، مفهوم اولیه و رایج مداخله و ارتباط آن با حاکمیت در حقوق بین‌الملل نیز با تغییرات جدیدی مواجه شده چنانچه با تفسیر مضیق از حاکمیت، مفاهیمی مانند مداخله بشردوستانه و دکترین مسوولیت حمایت، مورد تاکید قرار گرفتهاند. در این میان، بحرانهایی نظیر بحران لیبی، سوریه، یمن و... با تعارض منافع متکثر قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای، پارادوکس حاکمیت و مداخله در حقوق بین الملل نوین را نمایانتر ساخته است. این مقاله تلاش نموده تا به بررسی این سوال بپردازد که حقوق بین‌الملل معاصر چگونه به پارادوکس نسبت حاکمیت و مداخله، واکنش نشان داده است؟ از این رو، هدف از انجام این پژوهش که از روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از اسناد کتابخانه‌ای و اینترنتی بهره گرفته است، بررسی رویکرد و قواعد حقوق بین الملل کنونی در رابطه میان حاکمیت و مداخله است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که در پرتو ارتباطات بین المللی و شکل گیری وجدان دسته جمعی بشری و تزاید مسئولیت کشورها بویژه تحت تاثیر وجدان جهانی سایبری، نسبت حاکمیت و مداخله در حقوق بین الملل نوین در راستای تقویت گفتمان تحدید حاکمیت به سود مداخله و تقویت گزاره حاکمیت توام با مسوولیت دولتها و همراستا با منافع قدرتهای بزرگ سوق داده شده است.
خلاصه ماشینی:
یافتههای این پژوهش نشان میدهد که در پرتو ارتباطات بین‌المللی و شکل گیری وجدان دسته جمعی بشری و تزاید مسئولیت کشورها بویژه تحت تاثیر وجدان جهانی سایبری، نسبت حاکمیت و مداخله در حقوق بین‌الملل نوین در راستای تقویت گفتمان تحدید حاکمیت به سود مداخله و تقویت گزاره حاکمیت توام با مسئولیت دولتها و همراستا با منافع قدرتهای بزرگ سوق داده شده است.
(به تصویر صفحه رجوع شود) شکل 1- تحول نظری و عملی مفهوم حاکمیت در حقوق بین‌الملل و سیاست جهانی Figure 1- Theoretical and Practical Evolution of the Concept of Sovereignty in International Law and World Politics (Source: Authors, 2021) این مساله بیش از همه تحت تاثیر اهمیت یافتن موضوع حقوق بشر و نقش آن در تحدید حاکمیت کشورها آشکار شده است.
(به تصویر صفحه رجوع شود)شکل 2- استدلالهای موافقان و مخالفان دکترین مسئولیت حمایت Figure 2 - Arguments for and Against the Doctrine of Protection Responsibility Source: (Erdogan, 2016: 41) 3-5- مداخله با دعوت و رضایت دولت یا شورشیان داخلی 1 مداخله با دعوت از طرف ثالث، در روابط بین‌الملل یکی از موضوعاتی بوده که در تاریخ مناسبات میان کشورها همواره در مورد قانونی بودن آن بحثهای فراوانی وجود داشته است زیرا که در بسیاری از این نوع مداخلات عملا زمینه تبدیل مخاصمات داخلی به مخاصماتی بین‌المللی بوجود آمده است.
از سوی دیگر، ادعای برخی کشورها از جمله بریتانیا در تمایز مشروعیت و قانونی بودن در مداخلات بشردوستانه و تاکید بر وجود اجماع بین‌المللی در ضرورت اقدام در این موضوع نیز از نظر بسیاری از اندیشمندان حقوق بین‌الملل، غیرقابل قبول است (Burgueño, 2015: 13).
(
, 
, 
)
