چکیده:
تلمیح یکی از کهنترین و پرکاربردترین صنایع بلاغی است که بهسبب عواملی چون فشردگی و ایجاز زبانی خاص خود، ورود قسمتی از یک متن غایب در متن حاضر و نقش پررنگ مخاطب در ادغام و دریافت این تداخل متنی و...، در همۀ ادوار مورد توجه شاعران بوده و موجب غنای معنایی و زیبایی شعر شده است. این صنعت ادبی در اشعار شاعران معاصر با پیچیدگیها و تنوع فرمی و محتوایی بیشتری بهکاررفته که تحلیل و بررسی آنها نیازمند مطالعات دقیقتر با رویکردهای نوین است. از سویی، قصص قرآنی یکی از اولین متونی است که شاعران کلاسیک و معاصر فارسی در تلمیحات خود به آنها اشاره دارند. برهمین اساس، در پژوهش حاضر تلمیحات روایی-قرآنی در اشعار فاضل نظری را با تاکید بر تنوع ساختاری و فرمی تلمیحات بررسی کرده است؛ تا دریابد بیشترین تلمیحات روایی در اشعار او کدام است و نظری با چه روشها و فنونی از تلمیحات روایی قرآن در اشعارش استفاده کردهاست. پس از بررسی توصیفی- تحلیلی هر شش دفتر شعر نظری، این نتایج بهدست آمد که از نظر محتوایی داستانهای آدم (ع) و یوسف (ع) پربسامدترین تلمیحات قرآنی در غزلیات نظری هستند؛ همچنین از حیث ساختاری انواع تلمیحات ترکیبی، چندوجهی، پژواکی، آیرونیک و... در اشعار او وجود دارند که این امر بیانگر تنوع کاربرد و پیچیدگیها و ظرافتهای هنری این صنعت در اشعار این شاعر است.
Allusion is one of the oldest and most widely used rhetorical devices, which because of, among others, compactness and linguistic brevity, the inclusion of a part of an absent text in a present text and the prominent role of the audience in merging and receiving this textual interference, has attracted the attention of poets in all periods and has added to the semantic richness and beauty of poetry. This literary device has been used in the poems of contemporary poets in more complex ways and with more variety of form and content, the analysis of which requires more detailed studies taking new approaches. On the other hand, Qur’anic stories are among the first texts that classical and contemporary Persian poets refer to in their allusions. Accordingly, in this study, the narrative-Qur’anic allusions in Fazel Nazari poetry were studied placing emphasis on the structural and formal diversity of his allusions to identify the most frequent narrative allusions as well as the methods and techniques using which he has employed the narrative allusions of the Qur’an in his poetry. A descriptive-analytical study of all six poetry books of Nazari showed that in terms of content, the stories of Adam (AS) and Yusuf (AS) are the most frequent Qur’anic allusions in his sonnets. Furthermore, structurally speaking, there are all kinds of combinational, multimodal, echoic, ironic, etc. allusions in his poems, which indicates the variety of applications and the complexities and artistic delicacies of this device in the poems of this poet.
خلاصه ماشینی:
بر همين اساس ، تقسيم - بنديهاي بالا را ملاک قرار نداده است و انواع تلميحات داستاني-قرآني را با نوع شناسي مطرح در بلاغت غرب بررسي کرده است تا دريابد در کداميک از شش دفتر "گريه هاي امپراتور" (١٣٨٢)، "اقليت " (١٣٨٥)، "آن ها" (١٣٨٨)، "ضد" (١٣٩٢)، "کتاب " (١٣٩٥) و "اکنون " (١٣٩٧) فاضل نظري اشاره هاي تلميحي به قصص قرآن بيشتر مورد توجه بوده است و اينکه شاعر در ساختن تلميحات روايي-قرآني خود با چه شگردهاي هنري اين روايت هاي معروف و شناخته شده را در اشعار خويش گنجانده است .
براي مثال ، يکي از غزل هاي اخوان ثالث با مطلع زير آغاز ميشود: با اين پري بازي مرا آخر کني ديوانه اي پيدا شو از پنهان خود، آخر تو صاحبخانه اي (اخوان ثالث ،٣١٦:١٣٦٩) که ظاهرا شاعر معشوق غايب خود را به عنوان يک پري مجسم کرده است ؛ که موجودي افسانه اي و عاميانه است و از نظرها پنهان است ولي با اراده خود ميتواند رؤيت نيز شود؛ اما پس از چند بيت در خلال غزل ميگويد: گويا فرشته راست گفت ، از آدم و حوا زمين پر ظلم و جور و فتنه شد، چون جنگلي، دد لانه اي (همان :٣١٦) در اينجا مخاطب براي درک درست معناي بيت بايد بداند فرشته با پري بيت آغازين متفاوت است ؛ و اشاره دارد به اين قسمت از داستان خلقت آدم در قرآن که فرشتگان در اعتراض به آفرينش آدم (ع ) خطاب به خداوند گفتند: "أتجعل فيها من يفسد فيها ويسفک الدماء" (بقره /٣٠).