چکیده:
موضوع این پژوهش، بیان میزان نقش‌آفرینی زبان و ادبیات عربی در انتقال فرهنگ و تمدن اسلامی به اسپانیای امروزی (اندلس اسلامی) است. این نقش‌آفرینی از سال 92ق یعنی ابتدای حضور مسلمانان در این سرزمین، آغاز شد و نزدیک به 8 سده به طول انجامید. آنچه به عنوان میراث فرهنگ و تمدن اسلامی در طی این مدت، به اندلس انتقال یافت در قالب آثار مکتوب و روایات شفاهی است که غالباً به زبان عربی منتقل شده و بهره‌گیری از آن، نیازمند آشنایی ساکنان اندلس، با این زبان است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شده که زبان عربی به عنوان پل ارتباطی میان فرهنگ و تمدن اسلامی در شرق و اسپانیای مسیحی در غرب چه نقشی داشته است؟ بر اساس یافته‌های این پژوهش، فرهنگ و تمدن اسلامی در طی 8 قرن به ویژه در سده‌های نخست اسلامی، در اندلس گسترش یافت که تقریباً تمامی محتوای آن به زبان عربی و تنها با این زبان، قابل انتقال بود. در نتیجه، زبان عربی برای انتقال آموزه‌های دینی و همچنین ارتباط ساکنان اندلس با حاکمیت، هم برای مردم اندلس و هم برای حاکمان اهمیت یافت. به دنبال آن، اقداماتی برای این رفع نیازهای موجود انجام شد که تأسیس مدارس، کتابخانه‌ها و انتقال منابع علمی و عالِمان از شرق به اندلس، در این موضوع، نقش‌آفرین بودند.
The subject of this research is the expression of the role of Arabic language and literature in the transfer of Islamic culture and civilization to modern Spain (Islamic Andalusia). This mapping began since 92 AH, the beginning of the Muslim presence in this land, and lasted for nearly 8 centuries. What was transferred to Andalusia as a heritage of Islamic culture and civilization during this period is in the form of written works and oral narrations, which are often translated into Arabic and its use requires the familiarity of Andalusians with this language. In this article, based on descriptive-analytical method, the main question has been what is the role of Arabic language as a bridge between Islamic culture and civilization in the East and Christian Spain in the West? According to the findings of this study, Islamic culture and civilization spread in Andalusia during the 8th century, especially in the first centuries of Islam, where almost all of its content could be transmitted in Arabic and only in this language. As a result, the Arabic language became important to both the people of Andalusia and the rulers for the transmission of religious teachings as well as the connection of Andalusians with the government. Subsequently, steps were taken to address the existing needs, such as the establishment of schools, libraries, and the transfer of scientific resources and scholars from the East to Andalusia.
خلاصه ماشینی:
اما آنچه در اين مقاله به صورت ويژه، موردبررسي قرار گرفته ، نقش و اهميت زبان و ادبيات عربي در انتقال فرهنگ و تمدن اسلامي به اندلس است که پرداختن به آن، مطالعه ي تاريخي از آغاز فتح اندلس تا پايان حضور مسلمانان را در اين سرزمين ميطلبد.
از آثار کهني همچون المقتبس ابن حيان قرطبي و تاريخ ابن خلدون و الأحاطه في أخبار الغرناطۀ اثر لسان الدين بن خطيب گرفته تا آثار متأخراني نظير تاريخ الأدب الأندلسي تأليف احسان عباس، الرحلات المتبادلۀ بين المغرب الإسلامي و المشرق از ذنون طه و آثار مستشرقاني مانند پروونسال، در تدوين اين مقاله استفاده و تلاش شده است مقدمه اي براي پژوهش هاي بعدي در خصوص نقش زبان و ادبيات عربي در انتقال فرهنگ و تمدن اسلامي به اندلس ارائه نمايد.
٣. روش پژوهش در اين مقاله ، تلاش شده تا از خلال حوادث تاريخي و شرح احوال دانشمندان و حاکمان اندلس و مطالعه ي تحليل هاي موجود، نقش زبان و ادبيات عربي در انتقال فرهنگ و تمدن اسلامي، با روش تحليل تاريخي، تعقيب و معرفي شود.
در آغاز، برخي تابعين ، فقهاء، محدثان، حافظان قرآن و راويان اخبار، شعر و تاريخ عرب، نخستين آموزشهاي زباني را به مردم اندلس بر عهده داشتند، اما تعداد دانش آموختگان و معلمان علوم اسلامي، اندک بود و حاکمان، بر آن شدند تا کساني را براي کسب علم و دانش به شرق گسيل دارند يا از دانشمندان بزرگ مشرق زمين براي حضور در اندلس ياري بطلبند (مقري، ١٩٦٨: ٦٤/٣؛ نعنعي، ١٣٨٠: ٩٠).
(
, 
, 
)
