چکیده:
یکی از ارکان اساسی پیشرفت هر سرزمینی بالاخص جوامع روستایی، توجه به الگوی توسعه ظرفیتی مناطق مرزی و نحوه مدیریت آن است که زمینهساز تفکر توسعه از درون میباشد. پژوهش حاضر در پی شناسایی راهبردهای مناسب مدیریتی، جهت افزایش توسعه ظرفیتی در روستاهای مرزی شهرستان صالحآباد واقع در استان خراسان رضوی است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای و میدانی بوده است. جامعه آماری 243 نفر از خبرگان محلی (دهیاران، اعضای شوراهای اسلامی) در 81 روستای بالای 20 خانوار تکمیل میباشد. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از ماتریسهای تحلیلی SWOT-QSPM صورت پذیرفت. واحد تحلیل خبرگان روستایی آشنا به محیط داخلی و خارجی (دهیاران/اعضای شوراهای اسلامی) در ارتباط با موضوع تحقیق بوده است. بر اساس یافتهها 11 نقطه قوت و فرصت بهعنوان مزیت و 20 نقطهضعف و تهدید بهعنوان محدودیت و تنگناهای پیش روی توسعه ظرفیتی در نواحی روستایی شهرستان صالحآباد شناسایی گردید. با توجه به امتیاز نهایی بهدستآمده در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) 19/2 و در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (EFE) 43/2، استراتژیهای مطلوب توسعه ظرفیتی در روستاهای مرزی شهرستان صالحآباد از نوع استراتژیهای «تدافعی» هستند. نتایج حاصل از تهیه ماتریس راهبردهای کمی استراتژیک نشان داد راهبرد «تلاش متولیان جهت ایجاد محیطی توانا ساز از طرق مختلف» بهعنوان اولین و مهمترین راهبرد با امتیاز 60/2 مطرح است. شایان توجه است که در ادبیات توسعه همواره، توسعه ظرفیتی همراه با توانمندسازی افراد و سازمانهای پایهای و محلی موردتوجه قرار میگیرد.
One of the basic pillars of the development of any land, especially rural communities, is to pay attention to the pattern of capacity development of border areas and how to manage it, which is the basis of development thinking from within. The present study seeks to identify appropriate management strategies to increase capacity development in the border villages of Saleh Abad city located in Khorasan Razavi province. The research method was descriptive-analytical and the collection of information was in the form of library and field. The statistical population of 243 local experts (Dehyaran, members of Islamic councils) is completed in 81 villages with more than 20 households. Data were analyzed using SWOT-QSPM analytical matrices. The Analysis Unit of Rural Experts familiar with the domestic and foreign environment (Dehyaran / members of Islamic councils) has been related to the research topic. Based on the findings, 11 strengths and opportunities were identified as advantages and 20 weaknesses and threats as limitations and bottlenecks facing capacity development in rural areas of Salehabad city. According to the final score obtained in the Internal Factor Evaluation Matrix (IFE) 2.19 and in the Foreign Factor Evaluation Matrix (EFE) 2.43, the optimal capacity development strategies in the border villages of Salehabad city are "defensive" strategies. The results of the matrix of quantitative strategic strategies showed that the strategy of "trustees' efforts to create an empowering environment in various ways" is the first and most important strategy with a score of 2.60. It is noteworthy that in the development literature, capacity development is always considered along with the empowerment of individuals and grassroots organizations.
خلاصه ماشینی:
لذا پژوهش حاضر در پي پاسخ گويي به اين پرسش است کـه راهبردهـاي مطلـوب توسعه ظرفيتي نواحي روستايي شهرستان صالح آباد چيست ؟ پيشينه پژوهش حيـدري سـاربان و همکـاران (١٣٩٣) بـه بررسـي نقـش ظرفيـت سـازي اجتمـاعي بـر ميـزان مشارکت روستايي آن در فعاليت هاي عمراني پرداخته اند نتايج اين پژوهش نشان ميدهد از بين ٢٩ متغير مرتبط با ظرفيت سازي اجتماعي تعداد ده مورد (آمـوزش، احسـاس مسـئوليت ، اعتمـاد بـه نهادهـاي دولتـي و...
وجـه تمايز اين پژوهش با ساير تحقيقات انجامشده در اين موضوع، تأکيد بر پتانسيل هاي داخلـي و خارجي توسعه ظرفيتي نواحي روستايي است چراکه ظرفيت روسـتاهاي مـرزي بـه لحـاظ توسعه متفاوت از ساير مناطق بوده کـه مـيتـوان بـا برنامـه ريـزي مناسـب تـا حـدود زيـادي چالش هاي به وجود آمده کاست و از آنها به عنوان فرصت استفاده نمود.
ضرورت توجه بـه ايـن امر باعث شد که در سال ٢٠٠٠ مـيلادي برنامـه توسـعه سـازمان ملـل متحـد١ شـاخص هـايي به عنوان شاخص هاي اصلي حکمروايي خوب ارائه دهد، که تحقق توسعه پايـدار را مسـتلزم اجـراي آن دانسـته اسـت ايـن شـاخص هـا عبـارتانـد از مشـارکت عمـومي، پاسـخگويي، مسئوليت پذيري، قانون محوري، شفافيت ، کـارآيي و اثربخشـي، عـدالت و برابـري، اجمـاع گرايي و مشروعيت ، به همين دليل امروزه گسترش رهيافـت حکمروايـي شايسـته روسـتايي مستلزم آن است که مردم و جوامع روسـتايي در تشـکل هـاي مـدني بـه صـورت شـبکه هـاي کوچـک اجتمـاعي سـازماندهـي شـوند تـا از توانـاييهـا و اسـتعدادها و خلاقيـت هايشـان به گونه اي مناسب اسـتفاده کنند و به مـديريت آنهـا بپردازنـد ( ́Marre ;٢٠٠١,Chaskin ,Weber & ٢٠١٠:٩٣).