چکیده:
برنج (Oryza sativa L) یکی از محصولات زراعی است که در اقلیمهای گرم و مرطوب با بارش نسبتا زیاد و یا مناطق غنی از آبهای سطحی و زیر زمینی قابلیت کشت دارد. مناسبترین منطقه برای کشت این محصول استانهای شمالی کشور میباشد. بدین منظور در این پژوهش تلاش شده است که میزان تبخیر و تعرق گیاه برنج در مراحل مختلف رشد (می تا آگوست) در سه استان گیلان، مازندران و گلستان بدست آید. در ابتدا میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع در ایستگاههای منتخب با استفاده از روش فائو پنمن ـ مانتیث به عنوان بهترین روش استاندارد محاسبه تبخیر و تعرق، محاسبه و سپس با حاصلضرب ضریب گیاهی گیاه برنج در مقادیر تبخیر و تعرق گیاه مرجع، مقدار تبخیر و تعرق گیاه برنج در مراحل مختلف رشد بدست آمد. نتایج نشان میدهد که بیشینه میزان تبخیر و تعرق گیاه برنج در مرحله میانی و کمینه آن در مرحله پایانی رشد تجربه میشود (به استثنای ایستگاه منجیل)، در بیشتر ایستگاههای منتخب، تبخیر و تعرق گیاه برنج در مرحله میانی رشد (ژوئن و جولای) در حدود 65 تا 70 درصد از کل تبخیر و تعرق این محصول را به خود اختصاص میدهد. به طور کلی میزان تبخیر و تعرق برنج در تمام مراحل رشد از شرق منطقه (ایستگاه مراوه تپه) به سمت غرب (ایستگاه آستارا) به استثنای ایستگاه منجیل کاهش مییابد، در مقابل میزان بارش در دوره رشد این محصول از شرق به غرب، روندی افزایشی را طی میکند به طوری که در ایستگاههای مراوه تپه و گرگان میزان بارش به ترتیب در حدود 9 و 20 درصد از نیاز آبی این محصول را تامین کند در حالی که در بیشتر ایستگاههای استان مازندران و گیلان در حدود 30 تا 50 درصد نیاز آبی این محصول از طریق بارش قابل تامین است.
Oryza sativa is one of the crops which can be cultivated in warm and humid climates with relatively high rainfall or large areas of terrestrial water and underground water. One of the most suitable region for rice growing is the northern provinces of Iran. In this study, the rate of evapotranspiration of Oryza sativa in different stages of growth (May to August) has been obtained in three provinces of Iran (Gilan, Mazandaran and Golestan). First, the evapotranspiration of the reference plant in selected stations was calculated using the FAO Penman-Monteith method, and then by the product of the rice plant's coefficient in the reference values of evapotranspiration, the amount of evapotranspiration of Oryza sativa was obtained at different stages of growth. The results indicate that the maximum evapotranspiration of the Oryza sativa in the middle stage and the minimum of this index occurred in the final stage of grows (except Manjil station). Also, the evapotranspiration in the middle stage of grows (June and July) is around 65 – 70 % of the total evapotranspiration in the most stations. The rate of evapotranspiration of rice in all stages of growth decreases from the east (Marave tappeh station) to the west (Astara station) of the region (except Manjil station). In contrast, the rate of precipitation during the period of growth of this product from east to west is increasing. For instance, the precipitation at Marave Tappeh and Gorgan are supplied respectively 9 and 20% of the water demand of this product while in the stations of Mazandaran and Gilan provinces, about 30-50% of the water demand of this product is provided by rainfall.