چکیده:
تربیت اجتماعی یکی از ابعاد تربیت مورد توجه در اسلام و قرآن است و راهکارهایی جهت بهبود آن ارائه داده شده است. براین اساس لازم است تا با انجام تحقیقاتی موضوعات کاربردی این حوزه شناسایی شده و در حل مسائل مورد استفاده قرار گیرد. در همین راستا هدف مقاله حاضر آن است تا با انجام پژوهشی نظاممند در حوزهی قرآن و تربیت اجتماعی امکان تدوین موضوعات کاربردی متناسب با خلاءهای موجود را برای محققان و پژوهشگران فراهم آورد. این مطالعه از نوع مطالعات توصیفی است و روش اجرای آن فراترکیب(سه مرحله ای نوبلت و هیر) بوده است. جامعه ی پژوهش مقالات فارسی زبان چاپ شده طی سه دههی اخیر در موضوعات تربیت اجتماعی و قرآن در مجلات علمی معتبر داخل کشور، که به شیوه ی هدفمند نمونه گیری شده است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات در این مقالات از نرم افزار MAXQDA استفاده شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد که سرفصل های اصلی محتوای تحقیقات شامل آفات، موانع و آسیب های موجود بر سر راه تربیت اجتماعی، عوامل موثر در تربیت اجتماعی، آثار تربیت اجتماعی، اهداف تربیت اجتماعی، مصادیق تربیت اجتماعی و روشهای تربیت اجتماعی بوده است که هر کدام از این سر فصلها موضوعات ریزتری دارند و هریک از آنها می توانند در قالب یک عنوان پژوهشی مورد مطالعه قرار گیرند. نتیجه اینکه پژوهش های میان رشته ای با نگاه قرآنی در حوزه ی تربیت اجتماعی مغفول مانده، و عمده ی مطالعات صورت گرفته کاربردی نیستند.
Social education is one of the most important aspects of education in Islam and the Qur'an, and solutions have been proposed to improve it. Therefore, it is necessary to identify the practical issues in this field by conducting research and use them in solving problems. In this regard, the purpose of this article is to conduct systematic research in the field of Quran and social education to provide the possibility of formulating practical topics appropriate to the existing gaps for researchers and scholars. This study is a descriptive study and its method has been Meta-synthesis(The three stages of Noblit and Hare). The research community of Persian language articles published during the last three decades on the topics of social education and the Qur'an in prestigious scientific journals in the country, which has been purposefully sampled. The statistical population of this research is Persian language articles published on social education and Quran in prestigious scientific journals in the country that have been purposefully sampled. MAXQDA software has been used in data analysis in these articles. The results of the analysis show that the main topics of research content include pests, barriers and harms to social education, effective factors in social education, effects of social education, goals of social education, examples of social education and methods of social education Each of these chapters has smaller topics, each of which can be studied in the form of a research title. The conclusion is that interdisciplinary research with a Quranic perspective in the field of social education has been neglected, and most of the studies conducted are not practical.
خلاصه ماشینی:
درخصوص پیشینۀ مطالعاتی موضوع تحقیق، بررسیهای انجامشده در منابع داخلی (شعبانی ورکی، 1377؛ شیخسفلی، رفیعی و رضایی، 1400؛ بنائی، ضامنی و رسولی، 1399) و خارجی (Scourfield, Warden, Gilliat-Ray, Khan and Otri, 2013; Wolfgang and Berkowitz, 2006) نشان میدهد پژوهشهای صورتگرفته دربارۀ تربیت اجتماعی با رویکرد مطالعات میانرشتهای قرآنی و اسلامی، بسیار معدودند و در بیشتر آنها بُعد قرآنی موضوع غلبه داشته است؛ اما از آنجا که در پژوهش حاضر، درصدد مرور نظاممند پژوهشهای حوزۀ تربیت اجتماعی با رویکرد قرآنی بودهایم، بهدنبال مطالعههایی از این دست یا نزدیک به موضوع این پژوهش بوده و برمبنای جستوجو در منابع داخلی دریافتهایم هیچ تحقیقی با عنوان مرور نظاممند در موضوع تربیت اجتماعی انجام نشده است.
در این زمینه، تنها یک تحقیق ازمنظر فراتحلیلی با عنوان «رویکردی فراتحلیل به نظریههای تربیت دینی» (شعبانی ورکی، 1377) انجام شده و همین یک مورد نیز درخصوص تربیت دینی بوده است؛ نه تربیت اجتماعی؛ البته تحقیقهایی با رویکردی جز مرور نظاممند در موضوعهای مختلف مرتبط با تربیت اجتماعی انجام شده و بسیاری از آنها بهعنوان نمونۀ موردمطالعه در پژوهش حاضر، مدّنظر بودهاند؛ مانند پژوهش شیخسفلی، رفیعی و رضایی (1400) با عنوان «طراحی الگوی تربیت اجتماعی در قرآن کریم برای پیشگیری از بزهکاری دانشآموزان» که نشان داد الگوی تربیت اجتماعی در قرآن کریم برای پیشگیری از بزهکاری دانشآموزان، شامل سه بُعد است: مبانی (توحید، فطرت و اختیار)؛ اصول (تربیت عبادی، تربیت سیاسی، اخلاقی و اقتصادی)؛ روشها (تبیینی، تحمیلی و تلقینی)؛ همچنین بنائی، ضامنی و رسولی (1399) در پژوهشی با عنوان «شناسایی تأثیر ابعاد تربیت اجتماعی مبتنیبر مبانی فلسفی ازمنظر قرآن و عترت بر پیشگیری از آسیبهای اجتماعی دانشآموزان» دریافتند رعایت قواعد اجتماعی، آموزش، تعاملهای اجتماعی مؤثر، رفتار اسلامی و سلامت، رفتار مبتنیبر فرهنگ اسلامی، احترام، مردمسالاری دینی، مشورتگرفتن از دیگران و تربیت اجتماعی ازجمله دستاوردهای ابعاد تربیت اجتماعی مبتنیبر اصول فلسفی ازمنظر قرآن و عترت هستند.