واکاوی بسامد رخداد رودبادها در زمان بارش‌های فرین در آذربایجان شرقی مقاله

به منظور واکاوی بسامد رخداد رودبادها در زمان وقوع بارش‌های فرین و فراگیر در آذربایجان شرقی با بهره‌گیری از رویکرد محیطی به گردشی در اقلیم‌شناسی همدید، داده‌های بارش 11 ایستگاه همدید استان در بازه زمانی 11/ 10/ 1329 تا 30/ 12/ 1391 (22725 روز) اخذ شد. در ادامه، بارش‌های فرین و فراگیر منطقه بر اساس دو شرط انتخاب گردید: حداقل نیمی از ایستگاهها بارش دریافت کرده و میانگین بارش ایستگاهها بیش از میانگین صدک 99ام بارش طی دوره مورد مطالعه باشد. بر اساس دو آستانه فوق، 97 رخداد بارشی برگزیده شد. در این روزها بسامد رخداد رودبادها، موقعیت و سرعت آنها بر روی کرنل صفر تا 120 درجه‌ی طول شرقی و صفر تا 80 درجه‌ی عرض شمالی برای هر یاخته (1617) در ترازهای 250، 300، 400 و 500 هکتوپاسکال طی چهار دیده‌بانی همدید در ساعت‌های 00، 06، 12 و 18 گرینویچ محاسبه گردید. نتایج نشان داد که رودبادها در ترازهای مزبور در ساعت‌های همدید به ویژه در ساعت 18 بر روی منطقه مطالعاتی نمودی کاملا آشکار دارد. کانون بیشینه بسامد رخداد رودباد نیز بر روی شمال شبه جزیره عربستان استقرار دارد. نقشه‌های میانگین سرعت باد در ساعت‌های همدیدی که از یکسو منطبق بر رخداد بیشینه‌ی بسامد رودباد و از دیگر سو مقارن با وقوع بیشینه‌ی سرعت باد در پهنه‌ی مطالعاتی است؛ نشان می‌دهد که محور خروجی رودباد به صورت مایل با جهت جنوب‌غربی- شمال‌شرقی به سوی نیمه غربی کشور کشیده شده و آذربایجان شرقی در قطاع چپ خروجی رودباد، جایی که واگرایی و ناپایداری در جو رخ می‌دهد قرار دارد. این موضوع بیانگر حرکات عمودی صعودی بر روی محدوده‌ی مطالعاتی بوده که منجر به انبساط توده هوا در سطوح بالا و ناپایداری جو می‌شود. به طور کلی کشیدگی رودباد تا تراز 500 هکتوپاسکال خصوصا در ساعت 18 نشان از ضخامت لایه‌ی ناپایدار داشته که رخداد بارش‌های فرین و فراگیر بر روی آذربایجان شرقی را فراهم می‌کند.

In this research, the frequency of the jet streams during extreme and pervasive precipitation have been analyzed using environmental to circulation approach. Therefore daily precipitation data of 11 synoptic stations have been extracted from January, 1st, 1951 to March, 20th,2013 (22725 days) from Iran meteorological organization. Then, by using two thresholds of extensiveness and intensity of precipitation occurrence( at least, half of the stations receive the precipitation and the average precipitation of stations will be more than 99th percentile average), 97 days had been recognized. Then, jet streams frequency and their locations and speed have been calculated on the frame of 0° to 120° E and 0° to 80° N for each pixel(1617) in levels 250, 300, 400 and 500 hPa ) at 00:00, 06:00, 12:00 and 18:00 UTC. The results indicate that jet streams over 300, 400 and 500 hPa levels and at 18:00 UTC observe over the study area. The highest frequency of jet streams is located in the north of Saudi Arabia. At the same time, the average speed maps of jet stream in conforming with the maximum frequency of jet stream on one hand and on the other hand is simultaneous with occurring the maximum speed of jet stream over study area that indicates the output axis of jet stream is toward the semi-western parts of Iran and east Azarbaijan is located on the left output part of jet streams where atmospheric divergence and instability occurred in all the observations. This can result in an expansion of air mass at the upper level or ascending vertical motion. Generally, the elongation of jet streams mostly until 500 hPa level at 18:00 indicates the thickness of the instability layer that can create the extreme and pervasiveprecipitation on east Azarbaijan.

نقشه های میانگین سرعت باد در ساعت های همدیدی که از یک سو منطبق بر رخداد بیشینه ی بسامد رودباد و از دیگر سو مقارن با وقوع بیشینه ی سرعت باد در پهنه ی مطالعاتی است ؛ نشان میدهد که محور خروجی رودباد در امتداد جنوب غربی- شمال شرقی به سوی نیمه غربی کشور گسترش یافته و آذربایجان شرقی در قطاع چپ خروجی رودباد، ناحیه ای که واگرایی و ناپایداری در آن اتفاق میافتد قرار دارد. گراور و سانیز١١ (٢٠٠٢) سازوکارهای بارشی حوضه گریت لیک را در فصل پاییز موردمطالعه قرار داده و بارش های آن را با رودباد نیرومند 1 - Geer 2 - Vasantha 3 - Endlich 4 - Riehl 5 - Eltantawy 6 - Newton and Persson 7 - Herron 8 - Tolstoy 9 - Dayan 10 - Abramski 11 - Grover and Sousounis جنب حاره تروپوسفر بالایی مد نظر قرار دادند. بر این اساس ، باتوجه به مقایسه بین فازها، 1 - Jhonson 2 - Danials 3 - Prezerakos 4 - Degrimrindzic 5 - Wibig 6 - Strong 7 - Davis 8 - Woolings 9 - Kidston تغییرپذیری معنادار در مسیر و شدت این رودبادها در فازهای گرم ، منجر به تقویت انتقال رطوبت ، ناپایداری و بارش بر روی منطقه میگردد. بر این اساس ، بررسی میانگین سرعت رودباد در ساعت های بالا در این تراز جوی نشان میدهد که بیشینه هسته های سرعت بر روی شمال شبه جزیره عربستان معادل با ٤٤ متر بر ثانیه میباشد که محور خروجی آن به سمت نیمه غربی ایران تمایل دارد.