چکیده:
طه حسین، ادیب و ناقد معاصر عرب، از پیشگامان جنبش نوگرایی در مصر بود و در ادبیات معاصر عرب، از جایگاه خاصی برخوردار گشت. طه حسین، آثار اجتماعی و تاریخی بسیاری نوشته و بهدلیل مصاحبت با قرآن کریم، تحت تاثیر اسلوب قرآن کریم قرار گرفته و جلوههای مختلف این تاثیرپذیری را در شیوهی نویسندگی خود به ودیعه گذارده است. بیگمان این تاثیرپذیری، سبک داستانی او را پویا، استوار و آهنگین ساخته است. از جمله آثار طه حسین که اقتباس از قرآن کریم در آن نمودی خاص یافته، مجموعه داستانی «المعذبون فی الارض» است که با تاملی اندک در ساختار این کتاب، میتوان بینامتنیت قرآنی را در آن ملاحظه کرد. این مقاله با تکیه بر روش توصیفی– تحلیلی، با تحلیل و واکاوی واژگانی و ساختاری مجموعه «المعذبون فی الارض» و تاثیر پذیری این مجموعه از قرآن کریم بر مبنای نظریه بینامتنیت میپردازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که: الف) نویسنده در این مجموعه داستانی، بهگونههای مختلفی از متن قرآن کریم الهام گرفته است که از آن جمله میتوان به تاثیر واژگانی، فواصل آیات، ساختار آیات بلند و اسالیب متنوع بیانی قرآن کریم اشاره کرد. ب) جلوههای بینامتنیت قرآنی این مجموعه داستانی را میتوان در نوع نفی جزئی یا اجترار و نیز در نوع نفی کلی یا حواری که ادبیتر و دارای نوآوری بیشتری است یافت.
Taha Hussein the contemporary Arab writer and critic is considered one of the pioneers of the renaissance of transformation in Egypt and occupied a prominent place in contemporary Arabic literature. He wrote many social and historical monuments, and because of the inseparability of the Holy Qur’an, he was influenced by his style, and we find the manifestations of this influence in the style of his writing in his some works, this made his narrative style more active, lively and rhythmic. His collection of stories entitled “The tortured on earth” is considered one of the books in which the quotation from the contents and structure of the Qur’an appears, and those who contemplate the style of this group find the Qur’anic character in it. This study, according to the theory of intertextuality, aims to study the extent to which the “tortured on earth” group is affected by the Holy Qur’an. And explaining the structural similarities between it and the Noble Qur’an, through the descriptive and analytical approach. Among the most important findings of the research are: A) The aspects of this influence are represented in the quotation of vocabulary from the Noble Qur’an, the similarity with the Qur’anic commas, the style of long Qur’anic verses, and the similarity with the styles contained in the Qur’anic verses. b) The features of the Qur’anic intertextuality appear in this book in the type of partial negation and also more in the type of general negation or dialogue, which is more effective and creative
خلاصه ماشینی:
نتـايج حاصـل از ايـن پژوهش نشان ميدهد که : الف ) نويسنده در اين مجموعه داستاني ، به گونه هاي مختلفـي از مـتن قـرآن کـريم الهام گرفته است که از آن جمله ميتوان به تأثير واژگـاني ، فواصـل آيـات ، سـاختار آيـات بلنـد و اسـاليب متنـوع بياني قرآن کريم اشاره کرد.
از آنجـا کـه اسـلوب قـرآن والاترين نمونه در زبان عربي است و آثار ادبي ، علاوه بـر بهـرهگيـري از بعـد دينـي در جهت بيان مقاصد خود، زيبايي هاي هنري و اسلوب آن را در ساختار خود به کـار مـي برند (الغباري ، ۲۰۱۳: ۲۱۷)، طه حسين نيز با اثرپـذيري از سـاختار و اسـلوب بيـاني فواصل آيات ، به الهام گرفتن از ساختار قرآن کريم و به کارگيري آن در مناسـبت هـايي کـه در نظـر داشـته روي آورده و سـبک زيبـايي در نگـارش خـود پديـد آورده اسـت .
۲– بينامتنيت قرآني اين مجموعه فقط از نوع نفي جزئي يا اجترار نيست بلکه بيشتر در نوع ادبي آن يعني نفي کلـي يـا حـواري ارائـه شـده اسـت و جلـوههـاي ادبـي آن در اقتباس واژگان ، الهامگيري از ساختار فواصـل آيـات و اسـاليب متنـوع بيـاني قـرآن کريم نمود پيدا کرده است .
۲- بارزترين تاثيرپذيري مجموعه المعذبون فـي الأرض از سـاختار قـرآن کـريم را مـي توان در محور واژگان ، فواصل قرآن کريم ، ساختارهاي بلند و اسـاليب بيـاني قرآنـي يافت که شيوه داستان سرايي طه حسين را اصالت و زيبايي خاصي بخشيده است .