چکیده:
بینامتنیّت از مباحث جدید ادبی است که به بررسی روابط بین دو متن میپردازد. بر اساس نظریۀ ژرارژنت، هیچ متنی مستقل از متون دیگر نیست و خودآگاه یا ناخودآگاه برآمده از متنهای پیشین است. بهرهمندی از مفاهیم و آموزههای اخلاقی منابع اصیل اسلامی از دیرباز در بین شاعران و نویسندگان فارسیزبان برای اعتبار و غنای سخن خویش مرسوم بوده است. هدف این جستار بررسی و تحلیل روابط بینامتنی مضامین اخلاقی اشعار جامی و نهجالبلاغه و بیان شیوۀ تأثیرپذیری آنهاست. روش پژوهش بیان این رابطه، مبتنی بر نظریۀ بینامتنیّت ژرار ژنت در سه قالب صریح، غیرصریح و ضمنی با روش تحلیلی- توصیفی و بیان نوع تأثیرپذیری بر اساس شیوههای گزارهای، الهامی و گزارشی است؛ که با انواع بینامتنیّت ژنت همپوشانی دارند. حاصل پژوهش نشان داد که شواهد مشترک از قطعیّت بینامتنیّت در دو زبان متفاوت، در دو موضع گوناگون و آگاهانه بودن تأثیرپذیری از نهجالبلاغه حکایت میکند. هدف مؤلّف از برقراری رابطۀ آگاهانه با نهجالبلاغه، رواج اخلاق حمیده، بیداری جامعه، ترویج آموزههای اخلاقی این کتاب و اعتباربخشی به کلام خود در بهرهمندی از این منبع اصیل اسلامی است.
Intertextuality is a new literary topic that examines the relationship between two or more texts. According to Gerard Genet's theory, no text is independent of any other text and is consciously or unconsciously derived from previous texts. Utilizing the concepts and moral teachings of the original Islamic sources has long been common among Persian-speaking poets and writers for the credibility and richness of their words. The purpose of this research is to study and analyze the intertextual relations of the moral themes of Jami's poems and Nahj al-Balaghah, the way it is expressed and their impact on the reader. The research expresses the relationship based on Gerard Genet's intertextual theory in the forms of explicit and implicit, with analytical-descriptive method and states the type of influence based on propositional, inspirational and narrative methods which overlap with Genet intertextuality types. The results depict that the common evidence indicates the certainty of intertextuality in two different languages, in two different positions, and the conscious influence of Nahj al-Balaghah. The aim of the author is to establish a cognizant relationship with Nahj al-Balaghah, to promote good morals, to awaken the society, to promote the moral teachings of this book and to validate Imam’s words in using this original and valuable Islamic source.
خلاصه ماشینی:
ايـن جسـتار از رهگـذر بررسي پيوندها و مناسبات بينامتني در پي پاسخگويي به اين پرسش هاست : ـ از ديدگاه بينامتنيت ، آيـا جـامي در اشـعار خودآگاهانـه بـه آوردن مضـامين اخلاقـي نهج البلاغه همت گماشته است ؟ ـ آيا طبق رويکرد ژنتي ميتوان در مضامين اخلاقي به رابطـۀ محکـم اشـعار جـامي بـا نهج البلاغه پي برد؟ ـ جامي از کلام امام به چه شيوه هايي تأثير پذيرفته است ؟ به نظر ميرسد جامي آگاهانه و بر اسـاس اوضـاع اجتمـاعي، فرهنگـي و سياسـي زمـان خويش به آموزه هاي نهج البلاغه استناد کرده و هـدف او اعتباربخشـيدن بـه سـخن خـود بـا توجّه به علاقه و ارادت جامعه به سـخنان پيشـوايان دينـي بـوده اسـت .
روش پـژوهش بـر استخراج شواهد بينامتني اشعار جامي و نهج البلاغه در قالب بينامتنيّت سه گانۀ ژنت و تحليـل و بررسي داده ها بر اساس معيارهاي ژنتي و بيان اثرپـذيري از نهـج البلاغـه بـر اسـاس انـواع تأثيرپذيري گزاره اي، گزارشي و الهامي مبتني اسـت ؛ کـه در حـوزة مضـامين اخلاقـي، ايـن موضوع با روش توصيفي-تحليلي بررسي ميشود.
٢. بررسي رابطۀ بينامتني اشعار جامي با نهج البلاغه براساس نظريۀ ژرار ژنت ، هر متن شکل تغييريافتـۀ متـون قبـل از خـود اسـت کـه در پرتـو رابطه اش با متن هاي ديگر فهميـده و تفسـير مـيشـود.
اثرپذيري اين ابيات به شيوة گزارشـي بـه صـورت ترجمـه اي آزاد اسـت کـه شـاعر پـس از دريافت مضمون ، حکمت نهج البلاغه را با الفاظ و تعبيـرات خـود بـه نظـم درآورده اسـت و براي اداي معني خود از آن بهره برده است .