چکیده:
آﻓﺎت ﮔﯿﺎﻫﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از دﯾﺮﺑﺎز از دﻏﺪﻏﻪﻫﺎی ﮐﺸـﺎورزان ﺑﻮد و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ روﺑﺮو ﻣﯽﮐﺮد. ﮐﺸﺎورزان اﯾـﺮان اوﻟـﯿﻦ ﻣﺮدﻣـﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ و زرع ﮔﻨﺪم ﭘﺮداﺧﺘـﻪ و آن را اﻫﻠـﯽ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ آﻓﺖﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﻠﺦ و ﺳﻦ و روش ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺎرزه ﻣـ ﯽﮐﺮدﻧـﺪ. ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻫﺠﻮم آﻓﺖ ﺳﻦ ﺑﻪ ﻣﺰارع در ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺪی ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻗﺤﻄـﯽ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل داﺷﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ زﻧﺪﮔﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد. اﻃﻼﻋﺎت و اﺳﻨﺎدی در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺣـﺪاﻗﻞ از دوره ﻧﺎدرﺷـﺎه، ﻣﺒـﺎرزه ﺑﺎ ﺣﺸﺮه ﺳﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده در ﺳﻄﺢ ﻣﺰارع و ﻣﺤﻞﻫﺎی ﺗﺠﻤﻊ اﯾﻦ ﺣﺸﺮه در ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﺎم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻬﻨﺎم ﺳﻮﺧﺘﻪ در دﺷﺖ وراﻣـﯿﻦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ از ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺳـﻮزاﻧﺪن ﺳﻦ در ﻣﺮاﺗﻊ و ﻣﺰارع اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ. ﺳﻮزاﻧﺪن ﺣﺸﺮه ﺳﻦ و ﺟﻤﻊ آوری و دﻓﻦ آن از ﺷﯿﻮهﻫﺎی ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ ﺳـﻦ در دوره ﻧﺎدری و ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ و ﭘﻬﻠﻮی اول ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﮐﯿﭗﻫﺎ ﻧﻈـﺎﻣﯽ و ﻏﯿﺮﻧﻈـﺎﻣﯽ در ﻣﺮاﺗـﻊ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺷﻤﺎل ﮔﺮﻣﺴﺎر و اﯾﻮان ﮐﯽ ﺑﺎ ﺳﻮزاﻧﺪن ﺳﻦﻫﺎی ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪه در زﯾـﺮ ﺑﻮﺗـﻪ ﻫـ ﺎ و درﺧﺘﭽﻪﻫﺎ و در ﺳﻄﺢ ﻣﺰارع ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ در دﺷﺖﻫﺎی ﮔﺮﻣﺴﺎر، اﯾـﻮان ﮐـﯽ و ده ﻧﻤـﮏ ﺑـﺎ ﺟﻤﻊ آوری ﺣﺸﺮه و ﺗﺨﻢﻫﺎی آن و دﻓﻦ آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣـ ﯽﮔﺮﻓـﺖ. در دﻫـﻪ ﻫـ ﺎی اﺧﯿـﺮ ﻧﯿـﺰ ﻣﺒﺎرزه ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺳﻦ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ ﻣﺰارع آﻟﻮده، ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ، ﺗﺮاﮐﺘـﻮر و ﭘﻬﺒﺎد و ﯾﺎ ﺳﻤﭙﺎشﻫﺎی دﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ
خلاصه ماشینی:
دوره نادري و قاجاريه و پهلوي اول بود که توسط اکيپ ها نظـامي و غيرنظـامي در مراتـع کوهستاني شمال گرمسار و ايوان کي با سوزاندن سن هاي مخفي شده در زيـر بوتـه هـا و درختچه ها و در سطح مزارع گندم و جو در دشت هاي گرمسار، ايـوان کـي و ده نمـک بـا جمع آوري حشره و تخم هاي آن و دفن آنها صورت مـي گرفـت .
نمونه اي از آن دشت ورامين ، که يکي از مراکز صدور غله به تهـران بـود و يکـي از مهمترين انبارهاي غله تهران محسوب ميشد، در سال ١٣١٩ و پس از هجوم سـن بـه مزارع آن ، خود به ٢٥ تا ٣٠ هزار خروار گندم نيازمند شد٣.
» عبدالله مستوفي ٢ در کتاب تاريخ اجتماعي و اداري دوره قاجاريه ، درباره نحـوه مبـارزه با سن در سال ١٢٩٥ از تشکيل کميسيوني براي دفع آفت سن در اواخـر بهمـن مـاه آن سال خبر ميدهد که بر اساس آن پيشنهاد ميشود حشره سن را از پاي بوتـه هـا در کـوه قره آغاج جمع آوري و دفن کنند٣.
/ نقشه شماره (١): نقشه عمليات دفع سن ورامين در سال ١٣١٣ شمسي (مأخذ: محمد اميني، ص ٢٢٣) گزارش هاي کشاورزان و مـأمورين اداره خالصـجات خـوار در تيرمـاه ١٣١٧ حـاکي از هجوم سن گندم به مزارع و خـرمن هـاي روسـتاهاي ده سـلطان ، حسـين آبـاد (کردهـا)، دولت آباد و عليآباد دارد.
گـو ايـن کـه کوثري در سال ١٣١٩ از ناحيه خوار (گرمسار) بـا جمـع آوري تخـم هـاي پارازيتـه سـن گندم و شناسايي آنان ، خود را در تاريخ مطالعات سن ماندگار نموده است .