پیش‌فرض‌های فلسفی دانش پزشکی در تمدن اسلامی مقاله

آموزه های فلسفه اسلامی پاییز و زمستان 1400 - شماره 29 ، ب (وزارت علوم/ISC (‎31 صفحه - از 3 تا 33 )

کلیدواژه ها: علوم تمدن اسلامی پزشکی تمدن اسلامی مبانی فلسفی علوم رابطه فلسفه و علم پیش‌فرض‌های فلسفی علوم The sciences of Islamic civilization The medical science in the Islamic civilization The philosophical principles of sciences The relation between science The philosophical premises of sciences philosophy

fa ar en

چکیده:

همه علوم از جمله علوم تجربی، بر مجموعه‌ای از مبانی و اصول فلسفی مبتنی هستند. تصوری که انسان از هستی و روابط کلی میان پدیده‌ها دارد، در سطوح گوناگون فعالیت او به ویژه در چگونگی شناخت پدیده‌ها اثرگذار است. علی‌رغم تأثیرگذاری این اصول و مبانی فلسفی بر ذهن و فکر دانشمندان، اما در خود علوم تجربی از آن‌ها بحث نمی‌شود؛ بلکه وجود آن‌ها مسلم و مفروض تلقی می‌گردد. علم طب در تمدن اسلامی، یکی از موفق‌ترین و بارزترین علوم تجربی است که از این قاعده مستثنا نبوده و این دانش نیز بر پایه اصول و مبانی فلسفی پزشکان مسلمان، تدوین شده و توسعه یافته است. این مقاله با بررسی و تحلیل منابع پزشکیِ پزشکان مسلمان، پیش‌فرض‌های فلسفی را که آگاهانه یا ناآگاهانه مورد توجه و استفاده آن‌ها بوده و یا اگر به طور صریح در کانون توجه و مطالعۀ آن‌ها نبوده، اما زیربنای تبیین علمی آن‌ها را تشکیل می‌داده است، با روش تحلیل محتوا استخراج و تبیین می‌نماید.

خلاصه ماشینی:

وقتی گفته می‌شود که حقیقت همه پدیده‌های زیر فلک قمر از چهار عنصر آب، خاک، آتش و هوا ترکیب شده است (جرجانی، 1383: 25 و 46) و نیز اعتقاد به خالقیت خدا و مخلوقیت جهان و اینکه سراسر هستی مظهر اسماء و صفات خداوند است (رهاوی، 1387: 26 و 40؛ جمالی یزدی، 1386: 3 و 12)، مستلزم این است که عالم طبیعت، وجود مستقل و عینی در خارج از ذهن داشته باشد. در مورد دانش پزشکی نیز این سٶال مطرح می‌گردد که وجود خارجی انسان را چگونه ثابت کرده است تا درباره احوال آن از لحاظ سلامتی و مرض سخن بگوید؟ هیچ یک از علوم تجربی نمی‌توانند وجود موضوع خود را اثبات نمایند. از این رو، پزشکان مسلمان اصل وجود انسان را مفروض دانسته و در مورد ابعاد وجودی انسان مانند تناسب بین نفس و بدن، تأثیر متقابل بین آن‌ها، قوای جسمی و ادراکی مختلف، اعضای بسیط و مرکب، افعال، حالات، مزاج، خواب و بیداری، تغییرات سنی، تفاوت‌های جنسی، تمایلات، عادت‌ها و عواطف به تحقیق پرداختند (همان: 69 ـ70 و 79ـ80؛ همو، 1375: 3/396؛ بهاءالدوله رازی، 1382: 3 و 5؛ رهاوی، 1387: 40ـ41، 111 و 164؛ جمالی یزدی، 1386: 11ـ12). پزشکان مسلمان، مباحثی را در کتاب‌های پزشکی خود مطرح کردند که به وضوح بر این حقیقت دلالت دارد که آن‌ها وجود عالَم نامحسوس را مفروض می‌دانستند؛ از جمله آن مباحث، مسائلی مانند ضرورت ایمان به خدا، بیان اسماء و صفات الهی، خلقت و تدبیر حکیمانه الهی، خیر بودن سراسر هستی، ایمان به عالم آخرت و ایمان به بعثت انبیاست (رازی، 1371: 92ـ94؛ رهاوی، 1387: 26ـ31 و 146؛ ابن مبارک، 1386: 1/504 ـ507).

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود