تبیین ادله و مستندات «نظام‌واره معنایی» قرآن کریم مقاله

نویسنده: جدی، حسین ؛ اسماعیلی‌زاده، عباس ؛

آموزه های قرآنی بهار و تابستان 1401 - شماره 35 رتبه ب (وزارت علوم/ISC (‎34 صفحه - از 159 تا 192 )

کلیدواژه ها: سیستم شبکه مثانی نظم ساختاری نظام‌واره Mathānī (consistent with itself a scripture [composed] of similar motifs) Quasi system (regularity Reticulated (regularity discipline) Structural order System

fa en

چکیده:

از ابعاد زبان‌شناختیِ متن قرآنی که مُهر تأییدی بر جنبه اعجاز و وحیانی بودن این کلام الهی نهاده، نظام معناسازی و روابط بینامتنی در سطوح گوناگونِ «مفاهیم، آیه‌ها و سوره‌ها» است. اتخاذ این شیوه نظم‌پذیری که می‌توان از آن، تحت عنوان «نظم شبکه‌ای متن قرآنی» یاد نمود، کارکردهای فراوانی را در فراورده‌های تفسیری به ارمغان می‌آورد. از جانبی دیگر، لزوم تمسک به نگرش جامع‌نگرانه و تشکیل نظام‌واره‌های قرآن‌بنیان، مستلزم مبنایابی درون‌دینی است. این مقاله با اتخاذ رویکردی پسینی، از رهگذر استنطاق در کاربست‌های قرآنی، علاوه بر بازکاوی دو تعبیر همسوی قرآنی، یعنی ایضاح شعاع دلالت «مثانی» (زمر/ 23) بر روابط درون‌متنی قرآن، و هماهنگی آیات آن در ساحت کلان متن (نساء/ 82)، از رهگذر تمسک به پاره‌ای از احادیث معصومانŒ ، به تبیین ادله درون‌دینی «نظام‌واره معنایی قرآن کریم» پرداخته است. لذا این پیوندهای شبکه‌ای نه‌تنها در ابعاد «مفهومی» و «موضوعی»، بلکه در گستره روابط شبکه‌ایِ «بیناآیه‌ای» و «بیناسوره‌ای» در متن قرآنی قابل ارائه است.

خلاصه ماشینی:

لذا دستیابی به هدف مزبور که مستلزم روشنگری «مبانی، دلایل و مستندات» آن است، طبعاً سؤالاتی را به شرح زیر ایجاب می‌کند: 1ـ کشف «نظام‌واره معنایی قرآنی»، بر پایه کدام ادله درون‌دینی (قرآن و حدیث) استوار است؟ 2ـ الزامات دستیابی به «نظام‌واره معنایی قرآنی» در چند سطح قابل ارائه است؟ این مقاله با اتخاذ رویکردی پسینی با بُن‌مایه‌ای از استنطاق در کاربست‌های قرآنی، به ایضاح شبکه‌مانیِ متن قرآنی پرداخته است. 3. ابعاد «نظام‌واره معنایی» قرآن کریم نظر به آنکه قرآن کریم به مثابه یک متن زبانی به شمار می‌آید، اساساً از هویتی «نظام‌دار» و ساختاری «نظام‌وارگی» برخوردار است که برای کشف «موضوعات، مسائل و معنایی جامع از آن»، اتخاذ رویکرد «شبکه‌ای» اجتناب‌ناپذیر است؛ چه، التزام به منظومه معنایی متن قرآنی در قامت یک «ابژه»، 1 مستلزم کاربست قوای شناختی ـ ادراکی مفسر 2 به مثابه فاعل شناساست که از رهگذر آن، دستیابی به سطوح گوناگون شبکۀ «مفاهیم، آیات و سور» از گستره کلان متن، عملاً امکان تحقق دارد. التزام به این امر نه‌تنها منافاتی با جُستنِ محوریت غرض سور قرآنی ندارد، بلکه چگونگی کشف غرض یک سوره، در نهایت نیز به مثابه «جزئی از آن کلِ قرآنی»، تلقی می‌شود که خود را تحت لوای توحید می‌نماید؛ چه، اثبات روابط درون‌متنی قرآن، مستلزم تعیین محوری جامع در سراسر کلان متنی است که بتوان در پرتو آن،تمامی موضوعات و مسائل را از آن و به آن بازگرداند.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود