چکیده:
زمینه و هدف: نظر به ارزشمندی منابع ژنتیک انسانی در تحقیقات ژنومیک، هدف این مطالعه، تحلیل مفهوم نوظهور حاکمیت ژنومیک و سیاست‌ها و مقررات مرتبط با آن است.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه اسناد قانونی رویکرد نوظهور حاکمیت ژنومیک در کشورهای در حال توسعه در حوزه نظارت بر دسترسی به نمونه‌های زیستی انسانی به صورت هدفمند جستجو و مرور و سپس مفهوم نوظهور حاکمیت ژنومیک و جنبه‌های حقوقی آن تحلیل شد.
یافته‌ها: مروری بر سیاست‌ها و قوانین کشورهای در حال توسعه حاکی از آن است که دولت‌ها درصدد آن برآمده‌اند که میزان نظارت خود بر گردآوری نمونه‌های زیستی انسانی را از طریق اتخاذ یک سیاست، وضع مقررات و ایجاد یک جایگاه حقوقی جدید برای این منابع افزایش دهند. مفهوم «حاکمیت ژنومیک» ابتدا در کشورهای در حال توسعه‌ای نظیر مکزیک، هند، چین، برزیل، تایلند و آفریقای جنوبی ظهور پیدا کرد که احساس می‌کردند باید از منابع ژنتیکی زیستی و یکتایی ژنتیکی خود در برابر سوء استفاده و بهره‌برداری طرف‌های ثالث حمایت کنند. در این راستا، کشورهای در حال توسعه برای اعمال «حاکمیت ژنومیک»، می‌بایست سیاست‌ها و مقررات مقتضی را برای کنترل دسترسی به منابع ژنتیک انسانی ملی وضع نمایند.
نتیجه‌گیری: کشورهای در حال توسعه بایستی ظرفیت خود را برای جلوگیری از سرقت نمونه‌های زیستی و تحقیقات ژنتیکی افزایش دهند. کشوری همچون ایران که به لحاظ علمی و فنی از جایگاه شایسته‌ای در بین کشورهای برتر در حوزه فناوری زیستی برخوردار است، می‌تواند با ایجاد یک نظام حقوقی منسجم تحقیقات ژنتیکی، بستر حاکمیتی لازم به ویژه در موارد همکاری با محققان خارجی را فراهم سازد.
Background and Aim: With look to the significance and value of human genetic resources in genomic
research, this study aimed to analyze the emerging concept of "genomic sovereignty" and related policies and
regulations.
Materials and Methods: legal documents and acts regarding access to human bio-samples and the emerging
concept of genomic sovereignty in developing countries were purposefully searched and then, the concept
and its legal aspects were analyzed.
Findings: "Genomic sovereignty" is the capacity of a people, a country or nation to own, to control both
access to and use of the samples, data and knowledge concerning or emanating from genomic materials. This
concept has primarily emerged from those developing economies such as Mexico, India, China, Brazil,
Thailand and South Africa that felt the need to protect their biogenetic resources and genetic uniqueness
from being abused and exploited by third parties. In this regard, the developing countries in order to
implement of "genomic sovereignty" should establish regulations in the field of controlling and the
access to national human genetic resources.
Conclusion: The findings showed that developing countries applying the genomic sovereignty should
develop their capacity in halting bio piracy and strengthen their role in international genetic researches. For
Iran, as a country with eligible statue in biotechnology technically and scientifically, such a pattern would
contribute to establishing a coherent legal order especially when it comes to cooperating with foreign
researchers in international genetic researches.
(
, 
, 
)
