چکیده:
رابطهی ادبیات با جامعه و تاریخ» موضوع جدیدی نیست. ادبیات همواره قلمرو رویدادها و
حوادئی بوده است که آنها در بطن خود حامل اعتقادات. ارزشها و رسومی هستند که پیشینهی
تاریخی ملت و حوادث محسوب میشوند. ادبیات شناسنامهی یک ملت است و با بررسی
محتویات درونی آن. شناخت جامعه و سیر تحول حوادث اجتماعی میسر میگردد. رمان بیش
از سایر انواع ادبیات, گنجایش نمایش مسائل اجتماعی و تاریخی را دارد و به همان اندازه در
روشنگری جامعه تاثیر گذار است.
ادبیات داستانی ایران؛ در این زمینه تجربههایی را پشت سر نهاده است و سووشون سیمین
دانشورء یکی از آن آثار است. در این مقاله کوشش شده است تا سووشون از منظر رثالیسم انتقادی
واکاوی شود.
خلاصه ماشینی:
در رمان رئاليســتي اگر چه به جزئيات پرداخته ميشود اما همان جزئيات زير سؤال ميرود و نتيجه اين سؤال ها برانداختن توهمات است .
رئاليســم انتقادي در ادبيات ، روايتي خطي از موقعيت ها و شــخصيت هاي باور پذيري اســت که از واقعيت زندگي برخاسته اند و اين نوع از ادبيات ، واقعي، عيني، غير آرمان گرايانه و نا پيام آور است .
» (مير صادقي، ١٣٨١: ١٠٥-١٠٤) دانشــور اگر چه در زمره ي روشنفکران چپ عصر خود نيست اما در سووشون به شــيوه ي رئاليسم انتقادي حوادث سال هاي اشــغال ايران توسط انگليسيها را روايت ميکنــد و در ايــن اثر، نگاه اشــغالگران به ايران و ايراني، مناســبات بزرگان شــهر با اشــغالگران ، نگاه هاي متفاوت به رعيت ، نقش محافل روشنفکري و گروه هاي سياسي، نقش سياســي و اجتماعي ايلياتيها و اوضاع عمومي جامعه را با نگاهي مو شــکافانه به تصوير کشــيده است و در پايان اين مقاله ميتوان به قضاوت نشست که آيا سيمين دانشور، فردي سياسي هست يا نه ؟!
روابط اجتماعي در سووشون عناصــر تأثير گذار در جامعه ي اين اثر عبارتند از: انگليســي ها، نمايندگان دولت مرکزي و حکام شهر، ايلياتي ها، روحانيون ، روشنفکران ، عامه مردم شهري و رعيت ها که ارتباط هاي اينان با هم حوادث داستان را ميآفريند.
» (٣٨) مک ماهون در اين شعر، داستان خود و يوسف را تلفيق مينمايد و اعتقاد به نامرئي شــدن را از آن ميگيرد و صفات اخلاقي را که براي زيســت اجتماعي شرافتمندانه لازم است جايگزين مينمايد.