چکیده:
همواره اندیشهورزی در ساختاری مکتبی و ایدئولوژیک ره آورد پندارهایی است که نوعی قیم مآبی را
در بستر سیاست کیفری ایجاد میکند. آنچه برایند این رویکرد خواهد بود آرمان گراییهای انقلابی
است که تار و پود آن را به ایدئولوژی الهی گره میزنند تا به واسطه آن بتوانند صعبیت و شدت
مجازات را توجیه کنند. اگر فرایند تقنین را در ایران پس از انقلاب مرور کنیم همین رویه حاکم بوده
است. این در حالی است که با تعدیلات و بازنگریهای متعدد در حوزه کیفر هنوز میتوان نقش
بلامنازع و بی برگشت ایدئولوژی مکتبی را در تصویب، اعمال و اجرای مجازاتها یافت. ویژگی این
سیاست کیفری را میتوان در مجازاتهای شدید و اعمال محدود کیفیات و نهادهای ارفاقی در
خصوص مصادیق مختلف مجرمانه خواهد بود. به هرحال سنخ ایدئولوژی در نظام تقنینی ایران نه دائر
مدار مبنایی چون نگاههای لیبرالیسم و مارکسیسم، بلکه با محوریت مکتب اسلامی با اندیشه انقلابی
که ارزشی گستردهتر از گفتمان اسلامی را القاء نمود. همین رویه موجبی در توسیع دامنه عناوین
مجرمانه از یک سو و سختگیری در مجازاتها شده است. به هر حال این پژوهش در پرتو این نگرش
سعی میکند سیاست جنایی تقنینی و قضایی که برخاستی از این ایدئولوژی دینی و حاکمیتی است
را مورد بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
اين تقسيم بندي ماهيت شديد بودن و خفيف بودن جرم را مد نظر قرار داده لذا آنچه در قانون مجازات اسلامي مصوب ١٣٩٢ و با رويکردي نو در ماده ١٩ در نظر گرفته شده است ؛ علاوه بر توجه به شدت و خفيف بودن جرم ؛ مجازات هاي ديگري را نيز در طراز و سنجش ارتکاب جرم قرار داده است که به واسطه اين سنجش قاضي اختيار عمل و انعطاف بيشتري در اين راستا داشته باشد.
بايد اذعان نمود که چنين تلاشي براي مقايسه مجازات ها صرفا و لزوما از طريق ملاحظه ارزشهاي اجتماعي به منظور تعيين شيوه و معيار مقايسه – مثلا مقايسه شدت جزاي نقدي با پنج سال حبس - امکان پذير ميباشد، بنابراين مقياس تناسب مجازات - ها همچون جرائم ، مقياسي از نظرات و ارزش هايي است که جامعه به آن ها ميدهد.
نکته اي که براي رفع نوع تعزير و چگونگي اجراي آن نبايد موجب هتک کرامت انساني گردد و با ارزش هاي اخلاقي با توجيه ايدئولوژي که در يک جامعه مورد پذيرش قرار گرفته است در تعارض باشد و عنوان اهانت و هتک حرمت انساني نيز از عناوين متغيري است که فرهنگ و رسوم ملتها در زمانها و مکانهاي مختلف در صدق و عدم صدق آن تأثير دارد.
در بيان تعزير اسلامي در سياست جنايي ايران که در قالب منصوصات و محرمات شرعي پذيرفته شده و بخش قابل توجهي از تعزيرات را تحت تأثير قرار داده است ، بايد عنوان کرد از ديدگاه برخي فقها، تعزير حتي شامل موعظه ، تهديد و توبيخ نيز مي شود و لزوما به معناي شلاق ، حبس و امثال آن نمي تواند باشد.