چکیده:
مدرسه رشدیه نام مدرسهای است که میرزا حسن رشدیه و حاج میرزا احمد مدرس اول در تبریز تاسیس کردند. مدرسه رشدیه دومین مدرسه به سبک نوین در ایران بود. بنای نخستین این مدرسه در سال ۱۳۰۵ قمری در کوی ششگلان تبریز بود که در سال ۱۳۱۱ قمری به علت تخریب آن مدرسهٔ دیگری در کوی جبّه خانه ساخته شد، این مدرسه در سال ۱۳۲۹ قمری برابر با ۱۲۸۹ خورشیدی به محل کنونیش در خیابان ارتش جنوبی (شاهپور جنوبی پیشین) و در همسایگی ساختمان مرکز اسناد شمال غرب منتقل شده است. به گواهی مورخان تاریخ ایران عوامل زمینه ساز فکری داخلی نهضت مشروطه متعددند، یکی از این عوامل مدارس بودند که از میان این مدارس میتوان از مدرسه رشدیه نام برد که بوسیله یکی از روشنفکران دوره قاجار یعنی میرزا حسن رشدیه با تاثیر از روزنامه اختر در تبریز مدرسهای به شیوه نوین تاسیس نمود که نقش مهمی را در آگاهی دادن به مردم در پیش از نهضت مشروطه داشت. میرزا حسن رشدیه در تاریکترین دوران تاریخ ایران یعنی در اوج فقر و نکبت و بدبختی و عقب ماندگی و سلطنت پادشاهان نالایق قاجار و تسلط نفوذ بیحد و حصرهمسایگان زورگو بپاخاست و با اشاعه معارف جدید و بیداری مردم ایران خواستار حکومت قانونی شد و در این راه با همکاری روشنفکران و فرهنگ دوستان زمان خود مبارزه سختی را با بیسوادی و استبداد حکومتی قاجار شروع نمود و در این راه تمام مصائب و مشکلات را تحمل نموده و در نهایت موفق شد.
خلاصه ماشینی:
وی که در سفر های خود (به ویژه به بیروت و استانبول)، متوجه نقش نظام آموزشی جدید در پیشرفت و ترقی اجتماعی شده بود، در صدد برآمد تا خود این کار مهم را آغاز نماید، میرزا حسن رشدیه یکی از تأثیرگذارترین شخصیتهای تاریخ معاصر ایران به شمار میرود که توانست با ترویج آموزش نوین، تحول بزرگی در نظام آموزشی کشور پدید آورد و بدین ترتیب برای همیشه، نام خود را در تاریخ آموزش و پرورش ایران جاودان نمود.
ق در خصوص حرام بودن اطاعت از حاکم ظالم وعظ میکرد اما در پی ورود مظفرالدین میرزا برای خوشایند (جودکی، بی تا: ص1) او سخنش را تغییر داد و وی را اعدل ناس خواند این تناقض گفتار چنان وی را منقلب نمود که تصمیم گرفت مسجد را رها سازد و برای تکمیل تحصیلات دینی آزمون نجف شود (رشدیه، ۱۳۸۶: صص20- 19) (رشدیه، 1362: صص19-18) ولی پس از خواندن مقاله ای در روزنامه اختر که بی سوادی در ایران را نتیجه بدی شیوه آموزش می دانست از عزیمت به نجف منصرف گردید سپس برای مطالعه در شیوه آموزش در خارج از ایران عازم دارالعلمین فرانسویها در بیروت شد و بعد برای تکمیل مطالعاتش به استانبول و مصر رفت (رشدیه، 1370: ص۲۰) (کسروی، 1381: صص41-40) او خود بدون آن که از رفتنش به بیروت سخنی بگوید گفته است که پس از آگاهی از تاسیس دارالعلمین اسلامی در مصر عازم آن جا شده و پس از دو سال و نیم اقامت به ایروان رفته است.