چکیده:
بیان مسئله
شیشه گری سنتی ایران در دوره صفوی پس از چند دهه رکود با کمک شیشه گران ونیزی که توسط شاه عباس به ایران دعوت شده بودند، مجددا احیا می شود. اشکدان های شیشه مجموعه صراحی های هستند که نمونه های ساخته شده آنها در دوره قاجار در اغلب موزه های جهان به عنوان شاخصه شیشه ایرانی شناخته می شود. موزه متروپولیتن مجموعه ارزشمندی از این نوع صراحی (اشکدان) متعلق به دوره قاجار را در اختیار دارد که در این مقاله به بررسی فرم و کاربرد این مجموعه پرداخته شده است.
هدف پژوهش
هدف این مقاله مطالعه فرم و کاربرد اشکدان های موزه متروپولیتن به منظور چیستی و چرایی ساخت آن، با طرح این پرسش است که فرم صراحی های موسوم به اشکدان چه کاربردی داشته و چگونه و از چه دوره ای در هنر شیشه ایرانی متداول شده است؟ و به بیان این فرضیه می پردازد که فرم اشکدان از دوره صفوی با ورود شیشه گران ونیزی و تاثیر آنها بر شیشه ایرانی شکل گرفته و کاربرد آن با گذر زمان، متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی هر دوره صورت های متفاوتی به خود می گیرد.
روش پژوهش
این مقاله از نظر راهبرد از نوع کیفی و از لحاظ هدف، کاربردی است که به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و داده های حاصل از مطالعات میدانی و مشاهدات عمیق نگارندگان به انجام رسیده است. جامعه مورد مطالعه مجموعه صراحی های موسوم به اشکدان متعلق به دوره قاجار است که ده نمونه از اشکدان های موجود در موزه متروپولیتن به روش نمونه گیری غیراحتمالی وضعی (ترجیحی) انتخاب شده است.
نتیجه گیری
در نتایج حاصل از این پژوهش در پاسخ به چیستی اشکدان ها دریافت می شود که کاربرد این آثار با عنوانی که براساس فرم بدان اطلاق شده است مناسبت چندانی ندارند. ساخت صراحی های گردن قو با اقتباس از نمونه های غربی وارداتی و با کاربرد ظرف نگهداری شراب، گلاب و گل متداول می شود که از دوره قاجار با عنوان اشکدان با کاربرد تزیین از شاخص ترین آثار هنر شیشه ایرانی در جهان مورد توجه قرار می گیرد. فرضیه طرح شده مبتنی بر تاثیر شیشه گران ونیزی بر هنر شیشه ایرانی در این پژوهش صحیح است. فرم گردن و دهانه اشکدان ها تحت تاثیر آموزه شیشه گران ونیزی ملهم از کاترولف های رومی بوده و براساس توصیفات موجود از دوره صفوی متداول شده است. نمونه های موجود در اغلب موزه های جهان و به خصوص در موزه متروپولیتن متعلق به دوره قاجار است.
خلاصه ماشینی:
مطالعه فرم و کاربرد صراحیهای موسوم به اشکدان در مجموعه موزه متروپولیتن چکیده بیان مساله: شیشهگری سنتی ایران در دوره صفوی پس از چند دهه رکود با کمک شیشهگران ونیزی که توسط شاهعباس به ایران دعوت شده بودند، مجدداً احیا میگردد.
اهداف پژوهش: هدف این مقاله مطالعه فرم و کاربرد اشکدانهای موزه متروپولیتن به منظور چیستی و چرایی ساخت آن، با طرح این پرسش است که فرم صراحیهای موسوم به اشکدان چه کاربردی داشته و چگونه و از چه دورهای در هنر شیشه ایرانی متداول گردیده است؟ و به بیان این فرضیه میپردازد که فرم اشکدان از دوره صفوی با ورود شیشهگران ونیزی و تأثیر اینان بر شیشه ایرانی شکل میگیرد و کاربرد آن با گذر زمان، متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی هر دوره صورتهای متفاوتی به خود میگیرد.
ساخت صراحیهای گردن قو با اقتباس از نمونههای غربی وارداتی و با کاربرد ظرف نگهداری شراب، گلاب و گل متداول میشود که از دوره قاجار با عنوان اشکدان با کاربرد تزیین از شاخصترین آثار هنر شیشه ایرانی در جهان مورد توجه قرار میگیرد.
در ابتدا این پرسشها مطرح میگردد که کاربرد این نوع از صراحی چه بوده و از چه دورهای به این عنوان شناخته شده است؟ در ابتدا با بررسی مجموعهای از صراحیهای موسوم به اشکدانِ محفوظ در موزه متروپولیتن، منابع شکلگیری این فرم مورد بررسی قرار میگیرد و سپس با بازخوانی فنی روش ساخت این نوع از آثار به بررسی شباهتهای آنها با صراحیهای همعصر خود و در نهایت به بیان این مهم پرداخته میشود که فرم یادشده دارای چه کاربردی بوده است.