بررسی میزان آلایندگی فلزات سنگین در رسوبات اتمسفری شهر زاهدان با استفاده از شاخص‌های آلودگی مقاله

آلودگی محیط زیست شهری به عناصر سنگین باعث ایجاد تغییرات نامطلوب در ویژگی‌‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی منابع اصلی حیات شامل آب، هوا و خاک می‌‌گردد. این‌ تحقیق ‌با ‌هدف ‌تهیه ‌نقشه‌ توزیع‌ مکانی ‌غلظت‌ فلزات ‌سنگین مس، روی، سرب و کادمیوم و بررسی میزان خطرات اکولوژیکی و محیط ‌‌زیستی حاصل از این آلاینده‌‌ها به کمک شاخص‌‌هایmCd ،Igeo ، RI و  Cf در شهر زاهدان ‌انجام‌ شده ‌است. در این مطالعه ‌با‌ استفاده ‌از ‌روش ‌نمونه‌برداری ‌سیستماتیک ‌تصادفی‌ 90 نمونه‌ گرد و غبار ریزشی ‌جمع‌آوری ‌گردید ‌و ‌غلظت ‌این ‌فلزات، ‌در‌ آنها ‌اندازه‌گیری ‌شد. به‌ منظور ‌مدل‌سازی ‌تغییرات‌ مکانی ‌غلظت ‌فلزات‌ سنگین، ‌از ‌روش کریجینگ در ‌محیط Arc GIS  بهره‌ گرفته ‌شد. نتایج حاصل از اندازه‌‌گیری غلظت فلزات سنگین نشان داد که بیشترین میانگین غلظت مربوط به سرب 51/270 میلی‌‌گرم بر کیلوگرم و کمترین میانگین غلظت مربوط به کادمیوم 74/20 میلی‌‌گرم بر کیلوگرم می‌‌باشد. همچنین مقدار میانگین غلظت عناصر سرب و کادمیوم بیشتر از حد استاندارد آن در خاک بود. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد  که بین عنصر روی و کادمیوم همبستگی معنی‌‌داری وجود دارد. بر اساس مقادیر مربوط به شاخص ضریب آلودگی و شاخص خطر بالقوه محیط‌‌ زیستی، فلزات مس و روی در محدوده آلودگی کم، سرب در محدوده آلودگی زیاد و کادمیوم در محدوده آلودگی بسیار زیاد قرار دارند. شاخص زمین انباشت نیز کلاس آلودگی متوسط برای کادمیوم و کلاس آلودگی بالایی برای عناصر مس، سرب و روی نشان داد. بر اساس نقشه‌‌های توزیع مکانی، غلظت فلزات در نواحی مرکز شهر و جاده‌‌های اصلی بیشترین مقدار را داشت که نقش فعالیت‌‌های انسانی در توزیع این عناصر را نشان می‌‌دهد.

Urban environmental pollution by heavy metals causes undesirable changes in the physical, chemical, and biological properties of life's main sources including water, air, and soil. This study has been carried out to map the spatial distribution concentration of heavy metals copper, zinc, lead, and cadmium and to evaluate the ecological and environmental hazards of these pollutants, by pollution indices mCd, Igeo, RI, and Cf indices in Zahedan city. In this research, 90 samples of deposited dust were collected by using a systematic random sampling method, and the concentrations of these metals were measured. To the model of the spatial distribution of heavy metals, the kriging method was used in Arc GIS. The results of heavy metals concentration measurements showed that the highest mean concentration was obtained for Pb 270.51 (mg. kg-1) and the lowest mean concentration was obtained for Cd 20.74 (mg. kg-1). Also, average concentrations of lead and cadmium were higher than the standard level in the soil. Also, the results of the Pearson correlation coefficient showed that there is a significant correlation between zinc and cadmium. Based on the results of the contamination factor and the potential environmental risk index, the copper and zinc showed low pollution range, lead high pollution range, and cadmium very high pollution range. Geoaccumulation index showed moderate pollution class for cadmium and high pollution class for copper, lead, and zinc. According to the spatial distribution maps, the highest concentrations of metals were observed in the city center and main roads which showed the role of human activities in the distribution of these elements.

/ / / مجله علمی پژوهشی مخاطرات محیط طبیعی، دوره ١١، شماره ٣٢، تابستان ١٤٠١ بررسی میزان آلایندگی فلزات سنگین در رسوبات اتمسفری شهر زاهدان با استفاده از شاخص های آلودگی عیسی سلگی ١*، سارا عبداللهی ٢ ١. این پژوهش با هدف تهیه نقشه توزیع مکانی غلظت فلزات سنگین مس ، روی ، سرب و کادمیوم و بررسی میزان خطرات اکولوژیکی و تاریخ دریافت : ١٣٩٩/٠٩/٠٩ محیط زیستی حاصل از این آلاینده ها به کمک شاخص های mCd،Igeo ،RI و Cf در شهر زاهدان تاریخ ویرایش : ١٤٠٠/٠٢/١٨ انجام شده است . نتایج آنالیز نمونه ها نشان داد در کلیه مناطق موردمطالعه این پژوهش (به جز مناطق مسکونی) غلظت متوسط فلزات کادمیوم ، کروم ، مس ، نیکل ، سرب و روی از مقدار غلظت زمینه (حاشیه شهر) بیشتر بود. یافته ها نشان داد که کارگاه های مکانیکی دارای آلودگی بسیار زیاد با عناصر کادمیوم ، سرب و مس هستند که میتواند ناشی از ترکیب فلزات سنگین ضایعات کارگاه ها با گردوغبار باشد که منشأ انسان ساخت دارد. بررسی همبستگی بین غلظت فلزات در نمونه های غبار با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون در جدول ٤ نشان داده شده است . با محاسبه شاخص Er برای فلزات سنگین در خاک محدوده موردمطالعه و مقایسه با جدول شماره ١، این نتیجه به دست آمد که فلزات سرب ، مس و روی دارای آلودگی در کمترین مقدار هستند و کادمیوم در سطح خطرناک قرار میگیرد. از طرفی نتایج این شاخص نشان داد که خطر کلی فلزات سنگین موجود در ذرات غبار در محدوده درجه آلودگی خیلی زیاد قرار دارد.